پروکتوسکوپی یک روش تشخیص پزشکی برای بررسی کامل رکتوم و مقعد است که به پزشک کمک میکند تا با وسیله ای به نام پروکتوسکوپ ناحیه مقعد را مشاهده کند و در صورت وجود بیماری آن را تشخیص دهد. این معاینه یک روش عالی و نسبتا ایمن و بی خطر برای تشخیص بیماری ها و تشخیص سریع و درمان مشکلات نشیمنگاهی است. در این مقاله کلینیک مهنا به نحوه معاینه و سایر موارد مربوط به آن می پردازیم .
پروکتوسکوپی چیست
پروکتوسکوپی (Proctoscopy) یا رکتوسکوپی (Rectoscopy) رایج ترین معاینه و روش برای بررسی ناحیه راست روده (کولون) ، مقعد و رکتوم است و توسط یک متخصص بیماری گوارش یا جراح کولورکتال صورت میگیرد. این معاینه با وسیله ای به نام پروکتوسکوپ و به صورت سرپایی انجام می شود که دارای یک لوله توخالی فلزی یا پلاستیکی که همراه با یک نور و لنز یا عدسی کوچک است.
پروکتوسکوپی نوعی روش آندوسکوپی است که به آن سیگموئیدوسکوپی سفت و سخت هم میگویند ولی یک روش متفاوت است. همچنین پزشک ممکن است در صورت مشاهده هرگونه رشد غیر طبیعی یا بیماری خاصی نمونه‌ای از بافت را برای آزمایش‌های بیشتر خارج کند.
بیشتر بخوانید: سیگموئیدوسکوپی چیست و چه تفاوتی با کولونوسکوپی دارد؟
کاربرد پروکتوسکوپی
شرایط و بیماری های خیلی زیادی می تواند مقعد و رکتوم شما را تحت تاثیر قرار دهد اما شناسایی و تشخیص به موقع آن از ایجاد عوارض بیشتر جلوگیری میکند. به همین دلیل پزشک یا متخصص برای بررسی موارد زیر پروکتوسکوپی یا رکتوسکوپی را توصیه میکند که عبارتند از :
- تشخیص بیماری هایی در راست روده و مقعد
- خونریزی مقعد
- علت درد مقعدی
- کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون
- فیستول
- هموروئید یا بواسیر داخلی و بواسیر خارجی
- بررسی بعد از درمان هموروئید
- اسهال یا یبوست
- رشد غیر طبیعی پولیپ ها
- بررسی وجود تومورها
- غربالگری سرطان روده بزرگ
- التهاب یا تورم و قرمزی
بیشتر بخوانید: معاینه مقعدی یا آنوسکوپی چیست و چگونه انجام میشود؟
هزینه پروکتوسکوپی
هزینه پروکتوسکوپی در ایران بین ۵۰۰,۰۰۰ تا ۲,۰۰۰,۰۰۰ تومان است. حتی در برخی مراکز درمانی خصوصی ممکن است هزینه های بسیار بیشتر باشد. همچنین هزینه این معاینه به عوامل مختلف زیادی بستگی دارد بنابراین، برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر بهتر است با پزشک متخصص یا کلینیک و بیمارستان مورد نظر تماس بگیرید تا هزینه دقیق پروکتوسکوپی را بررسی کنید. این عوامل عبارتند از :
- نوع کلینیک یا بیمارستان
- تجربه پزشک متخصص
- پوشش بیمه ای فرد
- انجام پروکتوسکوپی بدون یا با بیوپسی
- مناطق و موقعیت جغرافیایی محل درمان
- نوع تجهیزات مصرفی
بیشتر بخوانید: کولونوسکوپی چیست؟ {نحوه انجام+ عوارض و عکس}
آمادگی برای معاینه پروکتوسکوپی
از مهم ترین مراحل برای آماده سازی معاینه مقعدی پروکتوسکوپی میتوان به تمیز کردن کامل ناحیه رکتوم یا مقعد اشاره کرد. باید قبل از معاینه مقعد خود را به طور کامل تخلیه و تمیز کنید. میتوانید از روش های مختلفی مانند دوش مقعدی یا تنقیه یا مصرف نوعی از مختلف ملین های مایع برای پاکسازی مقعد استفاده کنید. مصرف مایعات روشن (مانند آب ، نوشیدنی ها شفاف یا سوپ) قبل از معاینه برای کاهش احتمال وجود محتویات غیرضروری در روده بسیار الزامی است. همچنین فرد باید در مورد داروهایی که مصرف می کند با متخصص مراقبت های بهداشتی صحبت کند که شامل همه موارد زیر میشود.
- داروهای تجویزی
- داروهای بدون نسخه
- داروهای گیاهی
- ویتامین ها و مکمل ها
نکته : ممکن است لازم باشد چند روز قبل از آزمایش، مصرف برخی یا همه اینها را متوقف کنید تا خطر برخی عوارض کاهش یابد. به خصوص اگر داروهایی مصرف می کنید که خون شما را رقیق می کنند. دستورالعمل های پزشک خود را دنبال کنید.
بیشتر بخوانید: دوش مقعدی چیست و چگونه انجام میشود؟ + عوارض شستشو مقعد
فرایند معاینه پروکتوسکوپی
پروکتوسکوپی یک روش ساده و آسان است که معمولاً بدون نیاز به بیهوشی عمومی و به صورت سرپایی انجام میشود، ممکن است برای برخی از افراد بی‌حسی موضعی استفاده شود. شما میتوانید این معاینه را در بیمارستان ها یا در یک کلینیک و مطب خصوصی دکتر متخصص انجام دهید. معاینه پروکتوسکوپی در اتاق معاینه یا اتاق آندوسکوپی انجام میگیرد. مراحل انجام معاینه پروکتوسکوپی به شرح زیر است :
- آماده سازی بیمار
- پرستاران از شما میخواهند لباس های خود را در بیاورید و لباس مخصوص بیمارستان را بپوشید و بر روی میز معاینه دراز بکشید.
- وضعیت قرار گیری بیمار
- در این مرحله باید در وضعیتی قرار بگیرد که پزشک بتواند معاینه را راحت تر انجام دهد. شما باید روش میز خم شوید یا به پهلو چپ دراز بکشید و یا زانوهای خود را در شکم جمع کنید و حالت جنینی بگیرید.
- معاینه دیجیتال مقعدی
- در ابتدا پزشک یک معاینه دیجیتال مقعدی انجام میدهد که در این مرحله پزشک یک انگشت دستکش دار و روغن کاری شده را وارد مقعد شما می کند. این کار برای جستجوی حساسیت یا انسداد است.
- وارد کردن پروکتوسکوپ
- سپس پروکتوسکوپ را به خوب روغن کاری کرده و به آرامی وارد مقعد شما میکند. در این مرحله ممکن است شما احساس شدید اجابت مزاج یا پر بودن راست روده را داشته باشید که امری کاملا طبیعی است.
- این کار به‌طور ناخوشایندی باعث ایجاد فشار یا ناراحتی شود اما دردی احساس نمی کنید. همچنین برای کمک به دیدن بهتر دیوارها و هر گونه مشکل، ممکن است هوا به داخل راست روده منتقل شود.
- بررسی و مشاهده
- پس از وارد کردن پروکتوسکوپ، پزشک به‌طور مستقیم رکتوم و مقعد را از طریق دوربین و نور بررسی میکند. در صورت نیاز به بررسی دقیق تر بافت‌ها یا وجود احتمال تومور پزشک ممکن است نمونه‌برداری از (بیوپسی) انجام شود.
- این کار با استفاده از ابزارهای بسیار کوچکی که از طریق پروکتوسکوپ عبور میکنند صورت میگیرد.
- تکمیل پروسه
- پس از اتمام بررسی‌ها، پزشک پروکتوسکوپ به‌آرامی خارج میکنند و بیمار به اتاق ریکاوری منتقل میشود. کل این معاینه حدود ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول میکشد.
بیشتر بخوانید: نحوه استفاده از اپلیکاتور مقعدی(رکتال) + آموزش تصویری
مزایای پروکتوسکوپی
این معاینه همانطور که عوارض و خطراتی دارد میتواند مزایایی زیادی هم داشته باشد که عبارتند از :
- این معاینه نیازی به بیهوشی عمومی و آرام بخش به صورت سرپایی انجام میشود.
- پزشک میتواند در مطب یا کلینیک خود در سریع ترین زمان ممکن و بدون معطلی این معاینه را انجام دهد.
- آماده سازی این معاینه بسیار آسان است و مانند سایر روش های معاینه (کولونوسکوپی) سخت و پیچیده نیست.
عوارض یا خطرات
پروکتوسکوپی یک روش نسبتاً ایمن است که احتمال ایجاد عوارض و خطرات بسیار پایین است. اما ممکن است برخی از عوارض جانبی به‌دنبال داشته باشد که تا چند روز بعد از معاینه از بین میروند. از جمله:
- درد مقعد یا ناراحتی خفیف
- خونریزی از مقعد
- درد شکمی
- آسیب به دیواره رکتوم
- عفونت ( بسیار نادر)
- پارگی در رکتوم ( بسیار نادر)
همچنین در طول دوران نقاهت، در صورت مشاهده و داشتن هر یک از علائم زیر به پزشک خود اطلاع دهید:
- تب ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر
- مقدار زیادی خون در مدفوع شما
- درد شدید در شکم شما
- شکم سخت و متورم
- خونریزی که بیش از چند روز پس از عمل شما طول بکشد.
نتایج معاینه
در بعضی شرایط ممکن است فوراً نتایج معاینه خود را دریافت کنید. دکتری که پروکتوسکوپی شما را انجام می دهد می تواند به شما اطلاع دهد که در آزمایش چه چیزی پیدا کرده است.اگر بیوپسی انجام داده اید، نمونه بافت برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می شود. ممکن است چند روز یا چند هفته طول بکشد تا نتیجه حاصل شود. پزشک با شما تماس می گیرد یا از شما می خواهد که برای بحث در مورد نتایج بیوپسی مراجعه کنید. بسته به آنچه که آزمایش پیدا می کند، ممکن است به آزمایش ها، داروها یا درمان های بیشتری نیاز داشته باشید.