یبوست چیست؟ عوامل و نحوه تشخیص و درمان یبوست

یبوست یکی از شایع ترین مشکلات دستگاه گوارش است که افراد معمولا تمایلی به صحبت کردن راجع به آن و مراجعه به پزشک ندارند. بسیاری از افراد گاه گداری با مشکل یبوست مواجه می شوند. توسعه ی زندگی ماشینی باعث تغییر عادات غذایی و سبک زندگی افراد در جوامع امروزی شده است و همین امر زمینه های مناسبی برای ابتلا به انواع بیماری ها و مشکلات گوارشی را فراهم ساخته است.

مطالعات نشان می دهد که بیش از نیمی از مراجعات به پزشکان متخصص گوارش به علت مشکلات و عوارض ناشی از این عارضه است . کودکان ، سالمندان و زنان از آسیب پذیرترین گروه ها در برابر این بیماری شناخته می شوند.

یبوست چیست؟

یبوست شرایطی است که طی آن مدفوع از حالت نرمال و طبیعی خود سفت تر می گردد و حرکت آن در روده ها به سختی و کندی صورت می گیرد. در نتیجه دفع آن می تواند به شدت آزار دهنده باشد و توأم با فشار زیادی از مقعد خارج شود.
بر اساس تعریفی که مرکز ملی دیابت و بیماری های کلیوی و گوارشی آمریکا در رابطه با این بیماری ارائه داده است اگر دفع مدفوع دارای شرایط زیر باشد به یبوست مبتلا شده اید.

• تغییر شکل ظاهری مدفوع به صورتی که به شدت خشک و سفت باشد.
• کاهش تعداد دفعات دفع مدفوع به ۳ بار در هفته
• دفع مدفوع به صورت ناقص
• کاهش حجم مدفوع در هر نوبت دفع آن

کندی حرکات روده و همچنین کاهش حرکات آن می تواند به سلول های دیواره ی روده اجازه دهد که آب بیشتری را از مواد در حال دفع جذب کنند در نتیجه مدفوع به مرور خشک تر و سفت تر می گردد تا جایی که روده ها قادر به حرکت دادن و جابجایی آن نیستند و برای دفع آن به زور زدن و احیانا تخلیه با انگشت نیاز خواهید داشت.

عوامل ابتلا به یبوست

این مشکل می تواند در اثر عوامل متعددی ایجاد شود. بیشترین دلیل یبوست را باید در نوع تغذیه و سبک زندگی افراد جستجو کرد. گاهی هم ترکیبی از عوامل مختلف می تواند در بروز آن نقش داشته باشد مانند چاقی. به هر شکل اگر به این عارضه مبتلا شده اید علت آن را می توانید در گزینه های زیر جستجو کنید:

• کم آبی بدن
• رژیم غذایی کم فیبر
• چاقی
• تغییر در عادات روتین و عادی زندگی مثل مسافرت
• استرس
• عدم تحرک کافی در طول روز
• مصرف زیاد محصول لبنی
• استفاده ی بیش از اندازه از ملین ها
• بیماری های عصبی مثل MS یا پارکینسون
• سکته ی مغزی
• کهولت سن
• کم کاری تیروئید
• مصرف داروهای حاوی کلسیوم و آلومینیوم
• افسردگی
• بارداری
• سرطان
• سندروم روده ی تحریک پذیر IBS
• بیماری های گوارشی و روده ای
• به تعویق انداختن دفع مدفوع
• خواب نامناسب

علت های پزشکی ابتلا به یبوست

یبوست گاهی اوقات نشانه مشکلات پزشکی زمینه ای است، مانند:

• حرکت کند روده ها: برخی افراد به طور طبیعی حرکت روده کند تری نسبت به سایر افراد دارند. به نظر می رسد ضربان ساز روده آنها ممکن است کمتر فعال باشد. این افراد معمولا با خوردن غذاهای نسبتا سفت نیز احتمال دارد دچار یبوست شوند.
• شقاق مقعد: پارگی در پوشش مخاط مقعد. ممکن است فرد از ترس درد در برابر رفتن به توالت مقاومت کند.
• انسداد مقعد: رکتوم یا مقعد ممکن است به طور جزئی توسط بواسیر (هموروئید) یا پرولاپس رکتوم مسدود شود.
• پریود یا عادت ماهانه: رکتوم از دیواره عقبی واژن عبور می‌ کند، وقتی که عادت ماهانه یا پریود هستید ممکن است به دلیل تورم رحم احساس یبوست داشته باشید.
• فتق: فتق شکمی می تواند فشار داخل شکمی را کاهش داده و باعث می شود عبور کردن مدفوع دشوار باشد.
• جراحی در ناحیه شکم: ترکیبی از تغییر در روال معمول، محیط عجیب و غریب، درد پس از عمل و مسکن های حاوی کدئین یکی از دلایل قوی یبوست است و اغلب به مراقبت های پیشگیرانه نیاز دارد.
• سندرم روده تحریک پذیر: این بیماری معمولا با درد شکم، نفخ، و یبوست یا اسهال مشخص می شود.
• مشکلات سیستم غدد درون ریز: مانند کم کاری تیروئید، دیابت یا کم کاری هیپوفیز.
• تومور: درد هنگام تلاش برای دفع مدفوع می تواند از علائم سرطان رکتوم باشد.
• بیماری های سیستم عصبی مرکزی: مانند مولتیپل اسکلروزیس، بیماری پارکینسون یا سکته مغزی با افزایش حساسیت به یبوست مرتبط هستند.

علائم و نشانه های یبوست

• دفع مدفوع به شکل سفت و سخت همراه با فشار زیاد
• کاهش تعداد دفعات دفع مدفوع به ۳ الی ۴ بار در هفته
• کاهش حجم و اندازه ی مدفوع در هر بار دفع
• احساس مسدود شدن مقعد در حین دفع
• درد و دل پیچه
• نفخ شکم
• تهوع
• بی اشتهایی
• ورم کردن شکم
• دفع مدفوع خونی در مواقع شدید تر

نحوه تشخیص یبوست

برخی از موارد یبوست که به انواع روش های درمان خانگی و درمان دارویی پاسخ کافی نمی دهند و به اصطلاح مقاوم هستند نیاز به بررسی های دقیقی دارند تا علت ایجاد آن مشخص گردد. دفع خون در مدفوع، تب، علائم سوء تغذیه و تورم دردناک شکم در زمان ابتلا به یبوست نیازمند رسیدگی فوری پزشکی است.

چنین موضوعی می تواند حاکی از آن باشد که در عملکرد سیستم گوارش یا سایر ارگان های بدن مشکلی جدی وجود دارد که نیازمند رسیدگی فوری و درمان است.

در چنین مواردی برای تشخیص این بیماری و علت آن، پزشک یکی از موارد زیر را انتخاب می کند:

• کولونوسکوپی
• رادیوگرافی با ماده ی حاجب
• آزمایش خون برای بررسی اختلالات هورمونی

چگونه از یبوست جلوگیری کنیم؟

پیشگیری از یبوست از درمان آن به مراتب آسان تر و ساده تر است. یبوست می تواند عوارض بیشماری را با خود به همراه بیاورد که هموروئید یا بواسیر تنها یکی از آنهاست.

با رعایت نکات و توصیه هایی بسیار ساده در طول زندگی روزانه ی خود می توانید از بروز این مشکل پیشگیری کنید.

• نوشیدن ۸ الی ۹ لیوان آب در طول روز
• مصرف منابع غنی فیبر مثل میوه ها و سبزیجات تازه
• انجام ورزش و داشتن تحرک کافی در طول روز
• احتیاط در مصرف محصولات لبنی
• رفتن به موقع به دستشویی در صورت احساس نیاز به دفع مدفوع
• استفاده ی کمتر از مواد حاوی کافئین

روش های درمان یبوست

تکنیک ها و روش های مختلفی برای درمان یبوست وجود دارند. برای درمان یبوست باید ابتدا به علت اصلی ایجاد آن پی ببرید، در این صورت راحت تر می توانید درمان آن را آغاز نمایید. شاید بیماری شما صرفا در اثر کم آبی بدن شما به وجود آمده است در چنین شرایطی با نوشیدن آب کافی در طول روز می توانید به سادگی آن را درمان کنید.

به طور کلی درمان یبوست به دو دسته تقسیم می شود.

• درمان خانگی یبوست
• درمان دارویی یبوست

درمان خانگی یبوست

از متداول ترین و اثربخش ترین روش های درمان این بیماری، استفاده از روش های درمان خانگی است. این روش های درمانی تلفیقی از تکنیک های رفتاری و عادات تغذیه ای هستند که اصلاح شده اند یا مصرف خوراکی هایی هستند که ذاتا دارای خاصیت ملین هستند می باشند.

• نوشیدن آب و مایعات کافی
• انتخاب مواد غذایی غنی از فیبر
• داشتن تحرک کافی در طول روز
• مصرف روغن زیتون در غذاها
• آلو
• انجیر
• نوشیدن مایعات گرم و ولرم
• مصرف سبزیجات با برگ سبز
• ماساژ دادن شکم
• مصرف غلات سبوس دار

درمان دارویی یبوست

گاهی یبوست مدتها تحت رسیدگی و درمان قرار نمی گیرد یا در اثر عوامل خاصی به وجود می آید که می تواند به درمان های طبیعی و خانگی مقاومت نشان دهد در چنین شرایطی خط درمان دارویی برای درمان این مشکل آغاز می گردد.
برای درمان دارویی یبوست دسته ای از داروهای خوراکی وجود دارد که می تواند انقباضات ریتمیک روده ها را افزایش دهد و عبور مدفوع را در آن روان تر و نرم تر کند. البته دسته ای از ملین ها و مکمل های فیبر خوراکی هم وجود دارند که در داروخانه ها در دسترس هستند و می توانند در عرض مدت زمان کوتاهی به درمان یبوست کمک کنند. توصیه می کنیم اگر برای درمان یبوست می خواهید از روش های درمان دارویی یبوست استفاده کنید نوع دارو و طریقه ی مصرف آن را زیر نظر بهترین پزشک درمان بیماری های گوارشی آغاز نمایید.