سندرم روده تحریک پذیر چیست؟ علائم، تشخیص و درمان IBS

سندرم روده تحریک پذیر یکی از بیماری های شایع و مزمنی است که بخش زیادی از جامعه به خصوص زنان را درگیر به خود می کند، این بیماری به درد مزمن شکمی و تغییر در اجابت مزاج همراه می شود و در کل کیفیت زندگی آنان را تحت تاثیر قرار میدهد. در ۸۰ الی ۹۰ درصد از موارد این سندرم زمینه ابتلا به مشکلات روحی و روانی از قبیل اضطراب، افسردگی و وسواس وجود دارد. این بیماری منجر به شرایط خطرناک نمی شود اما به سبب درد های مزمن، کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار داده و هزینه های درمان را افزایش می دهد حتی ممکن است سبب غیبت مکرر در محیط کار شود.

این بیماری به خودی خود منجر به مرگ نمی شود، اما می تواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت جسمی و روحی فرد داشته باشد. در برخی موارد، علائم شدید IBS ممکن است منجر به عوارضی مانند کم آبی، سوء تغذیه یا کاهش وزن شود، اگر به طور موثر مدیریت نشود. علاوه بر این، استرس و اضطراب مرتبط با زندگی با سندروم روده تحریک پذیر می تواند بر سلامت روان و کیفیت کلی زندگی فرد تأثیر بگذارد.

بیشتر بخوانید: آیا روده تحریک پذیر منجر به بواسیر میشود؟ درمان بواسیر چیست؟

بیماری سندرم روده تحریک پذیر IBS

ابن اختلال گوارشی که با نام آی بی اس (IBS) هم شناخته می‌شود، یکی از انواع شایع بیماری دستگاه گوارش است که موجب اختلال در عملکرد صحیح روده بزرگ می گردد، اسهال و یبوست علامت غالب این بیماری است که بصورت متناوب رخ می‌دهد. نوعی از این بیماری که در آن اسهال قالب است IBS- D و نوعی از این بیماری که در آن استفراغ قالب است IBS- C و در نوع دیگری که هر دو علامت یعنی اسهال و یبوست شایع است، IBS- A نامیده می شود. این سندرم ممکن است ناشی از یک عفونت ایجاد شود که در این صورت IBS- PI نامیده می شود.

بسیاری از بیماران مبتلا به این سندرم مراجعه پزشکی ندارند و درمان خاصی نیز برای این بیماری وجود ندارد.

علائم سندرم روده تحریک پذیر

برخی از مهمترین علائم این بیماری گوارشی درکنار علائم روده‌ای به این شرح است:

• اسهال و یبوست مزمن: برخی از افراد مبتلا به IBS ممکن است اپیزودهایی از اسهال و سپس یبوست را تجربه کنند یا برعکس.
• سردرد
• کمر درد
• اختلال قاعدگی
• ادرار مکرر
• اختلالات تنفسی
• سرگیجه
• تهوع
• احساس خستگی: استرس و ناراحتی مرتبط با این بیماری، می تواند منجر به خستگی و کاهش سطح انرژی شود.
• اختلال عملکرد جنسی و یا درد هنگام برقراری رابطه
• سوزش سر دل و نفخ: بسیاری از افراد مبتلا به IBS دچار نفخ می شوند که احساس پری یا تورم در شکم است.

توجه به این نکته مهم است که این علائم می توانند در طول زمان ظاهر شوند و از بین بروند و ممکن است توسط عواملی مانند استرس، برخی غذاها، تغییرات هورمونی یا سایر بیماری های زمینه ای ایجاد شوند یا بدتر شوند. اگر علائم مداوم یا شدید بیماری یندروم روده تحریک پذیر را تجربه می کنید، توصیه می شود برای تشخیص دقیق و برنامه مدیریت مناسب با یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی مشورت کنید.

علت سندروم روده تحریک پذیر چیست؟

نمی توان برای بیماری سندروم روده تحریک پذیر علت مشخصی را بیان نمود اما گفته می شود عللی مثل استرس ، حوادث دوران کودکی, سابقه عفونت روده ای و تغییرات نوروترانسمیتری مغز می تواند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد. بطور کلی می توان گفت علت مشخص پدید آمدن این بیماری مشخص نیست اما رایج ترین تئوری که برای ایجاد این بیماری مطرح شده است عدم تعامل میان مغز و دستگاه گوارش است به علاوه این بیماری ممکن است ناشی از روده ها و یا دستگاه ایمنی روی دهد. مهمترین علت پدید آمدن این بیماری به این شرح است:

• عفونت حاد دستگاه گوارش
• جوانی
• تب طولانی مدت
• اضطراب و افسردگی
• رژیم غذایی سرشار از مواد محرک
• دخانیات و مشروبات الکلی
• هورمون ها

عوامل تشدید کننده بیماری سندرم روده 

همان طور که ذکر کردیم درمان قطعی برای این اختلال روده وجود ندارد. بلکه مطالعات نشان داده مصرف برخی از مواد غذایی و یا برخی از بیماری ها می تواند سبب فعال شدن این بیماری گردد که باید از مصرف آنها خودداری نمود. برخی از این عوامل تشدید کننده به این شرح است:

برخی از محرک های غذایی

• FODMAP : این غذا شامل برخی از مواد مانند الیگوساکارید‌ها تخمیر، دی ساکاریدها، مونوساکارید‌ها و پلی ال است،این مواد کربوهیدرات ها و قند هایی است که در روده هضم نمی شوند، خوراکی حاوی این نوع قندها شامل سیر، پیاز، آرد، شیر، بستنی، قارچ، زردآلو، گلابی و لوبیا می شود از آنجایی که حذف تمامی این مواد بطور کامل از رژیم غذایی سخت است می توانید آنها را به مدت ۶ الی ۸ هفته بطور کامل از رژیم غذایی حذف کرده و به از طی این مدت به مرور به رژیم غذایی خود بیافزاید.
• غذاهای پرچرب : افراد مبتلا به این سندرم در مقایسه با سایرین نسبت به غذاهای چربی حساس بوده و روده آنها سریع تر به این مواد واکنش نشان میدهد.از همین روی با مصرف خوراکی هایی مثل گوشت‌های سرخ شده، چیپس، سوسیس، پیتزا، پای و سس‌های خامه ای را قطع و یا به حداقل کاهش دهند اما مصرف خوراکی هایی با چربی‌های غیر اشباع و چربی‌های دارای حلقه‌های اشباع نشده مانند روغن زیتون، آجیل ها، دانه‌ها و ماهی‌های پرچرب منعی ندارد.
• کافئین : این ماده می تواند علائم بیماری سندروم روده تحریک پذیر را افزایش دهد زیرا که موجب افزایش حرکات روده شده و کورتیزول را افزایش می دهد که منجر به افزایش فعالیت ارتباط بین مغز و روده می‌شود. کافئین علاوه بر چای و قهوه در نوشابه ها و نوشیدنی های انرژی زا نیز به وفور یافت می شود.
• غذاهای تند و ادویه دار : وجود ترکیب فعال کپسایسین در فلفل موجب تحریک روده و درد های شکمی می شود، همچنین دیگر ترکیباتی که معمولا در غذاهای دارای ادویه یافت می‌شود شامل سیر و پیاز است که هر دو با بدتر شدن علائم سندروم روده تحریک پذیر ارتباطی مستقیم دارد.

در کنار موارد ذکر شده از مصرف محصولات لبنی، آدامس های عاری از قند و برخی از شکلات ها نیز پرهیز نمایید.

هورمون ها

تغییرات هورمونی می تواند علائم این بیماری را شدت ببخشد، طبق نظرسنجی های به عمل آمده از خانم های مبتلا به این سندرم، مشخص شده است تغییرات هورمونی که در طول دوران قاعدگی پدید می آید علائم سندرم روده تحریک پذیر مثل درد شکمی، نفخ یا اسهال را افزایش میدهد.

عفونت

عفونت گاستروانتریت می تواند باعث تحریک روده و افزایش علائم این بیماری گردد، این نوع از IBS به عنوان IBS بعد از عفونت شناخته می شود.

سندروم روده تحریک پذیر و درد مفاصل

در حالی که IBS اساساً سیستم گوارشی را تحت تأثیر قرار می دهد، برخی از افراد مبتلا به این بیماری ممکن است درد مفاصل یا سایر علائم خارج از دستگاه گوارش را نیز تجربه کنند. رابطه بین سندروم روده تحریک پذیر و درد مفاصل به طور کامل شناخته نشده است، اما رابطه احتمالی توضیح ممکن وجود دارد:

1. التهاب: برخی تحقیقات نشان می دهد که التهاب روده مرتبط با IBS ممکن است به التهاب سیستمیک کمک کند، که می تواند مفاصل را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به درد مفاصل شود.
2. اختلال عملکرد سیستم ایمنی: تغییرات در سیستم ایمنی و پاسخ ایمنی در افراد مبتلا به IBS نیز ممکن است در ایجاد درد مفاصل نقش داشته باشد.
3. درگیری سیستم عصبی مرکزی: IBS یک اختلال در محور روده-مغز در نظر گرفته می شود که در آن ارتباط بین مغز و روده مختل می شود. این اختلال همچنین ممکن است بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارد و به علائمی مانند درد مفاصل کمک کند.
4. عوامل خطر مشترک: برخی از عوامل خطرزای IBS مانند استرس، اضطراب و افسردگی نیز با شرایطی مرتبط هستند که باعث درد مفاصل می شوند. عوامل خطر مشترک ممکن است در بروز همزمان IBS و درد مفاصل در برخی افراد نقش داشته باشند.

اگر درد مفاصل همراه با علائم بیماری روده تحریک پذیر را تجربه می کنید، مهم است که این علائم را با متخصص در میان بگذارید. آنها می توانند به تعیین ارتباط بین IBS و درد مفاصل کمک کنند و یک برنامه درمانی برای رفع هر دو مجموعه از علائم ایجاد کنند. علاوه بر این، آنها ممکن است ارزیابی یا آزمایش بیشتری را برای رد سایر علل بالقوه درد مفاصل توصیه کنند.