مقعد در انتهای رکتوم و دستگاه گوارش قرار دارد و میتواند به شدت به درد ، سوزش و سایر عوامل حساس باشد به همین دلیل کوچکترین موردی میتواند باعث تورم در ناحیه مقعد شود و حتی خونریزی و چرک ایجاد کند. در این مقاله کلینیک مهنا دلایل احتمالی ورم مقعد و نحوه تشخیص و درمان آن را کامل توضیح داده ایم.
علائم ورم یا التهاب مقعدی
مقعد یکی از حساس ترین مناطق نشیمنگاهی است که کوچکترین عواملی می تواند بر روی آن تاثیر بگذارد. این تاثیرات و مشکلات ایجاد شده میتواند علائم مختلفی ایجاد کنند. علائم ورم مقعدی عبارتند از :
- درد مقعد
- سوزش یا خارش مقعد
- خونریزی از مقعد
- درد هنگام اجابت مزاج
- ایجاد توده یا برجستگی قابل مشاهده در ناحیه مقعد
- تورم یا قرمزی مقعد
- خروج چرک یا ترشحات از مقعد
- اسهال یا یبوست
- تغییرات در عادات روده مانند خون در مدفوع
- افزایش حساسیت و لمس ناحیه مقعد
علت ورم مقعدی
عوامل زیادی باعث ایجاد التهاب یا ورم در ناحیه مقعد میشود. برخی از علل تورم مقعد موقتی هستند، اما برخی دیگر شدیدتر هستند و نیاز به مراقبت پزشکی دارند. و بهتر است که در سریعترین زمان ممکن به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. از شایع ترین دلایلی که باعث ایجاد ورم مقعدی می شود عبارتند از :
شقاق مقعدی
شقاق مقعدی نوعی بیماری نشیمنگاهی است که باعث ایجاد یک شکاف یا پارگی کوچک پوشش ناحیه مقعد میشود. این عارضه بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دارای اجابت مزاج خشک و سخت باشد. با این حال، ممکن است به دلیل اسهال، بیماری التهابی روده و زایمان نیز رخ دهد. در بعضی مواقع شقاق میتواند باعث التهاب و تورم مقعد شود که امری طبیعی است. از دیگر علائم شقاق مقعدی می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- درد مقعد همراه با حرکات دردناک روده
- درد در حین اجابت مزاج
- خون قرمز روشن در مدفوع
- برجستگی یا توده کوچک
- پارگی یا بریدگی قابل مشاهده در ناحیه مقعد
بیشتر بخوانید: عمل لیزری شقاق چگونه است؟
فیستول مقعدی
فیستول تونل یا مسیری است که در داخل و بین مقعد و پوست خارجی نزدیک مقعد ایجاد میشود و از طریق میتواند به دیگر اندام های بدن مانند مجاری ادراری یا واژن گسترش یابد. این عارضه می تواند در نتیجه انسداد یا ملتهب غدد مقعدی در داخل مقعد ایجاد شود و منجر به عفونت و آبسه شود. برخی از شرایط مانند بیماری کرون ، پرتودرمانی ، تروما، یا جراحی در این ناحیه نیز می توانند باعث ایجاد فیستول شوند. التهاب و ورم مقعد یکی از اصلی ترین علائم فیستول است. دیگر علائم فیستول مقعدی عبارتند از :
- تحریک و حساس به لمس ناحیه مقعد
- درد و خارش
- نشت یا بی اختیاری مدفوع
- خونریزی
- ایجاد توده چرک بد بو
- تب ، لرز و خستگی
بیشتر بخوانید: درمان فیستول با لیزر بدون جراحی
آبسه مقعد
آبسه مقعدی مجموعه ای از چرک در اطراف یا در عضله و/یا بافت نرم مقعد است. هنگامی که یک غده مقعدی مسدود می شود، می تواند به عفونت تبدیل شود که ممکن است منجر به آبسه مقعدی شود. تحریک اغلب منجر به تورم رکتوم می شود. آبسه ها می توانند از نظر اندازه، مدت و محل متفاوت باشند و تقریباً ۵۰ درصد از آبسه ها به فیستول مقعدی تبدیل می شوند. از علت های ایجاد آبسه مقعدی میتوان به بیماری التهابی روده ، بیماری های مقاربتی ، استفاده از تنقیه یا دوش مقعدی بیش از حد ، بارداری ، دیابت و سایر موارد اشاره کرد. علائم آبسه مقعدی عبارتند از :
- التهاب یا ورم مقعد
- درد و حساسیت ناحیه مقعد
- ایجاد برجستگی یا توده
- خروج چرک یا ترشحات بد بو
- درد شدید در هنگام اجابت مزاج
- یبوست یا مدفوع سفت
هموروئید یا بواسیر خارجی یا بواسیر داخلی
بواسیر یا هموروئید بافت ها یا رگ های خونی متورم در پوشش مقعد یا نزدیک به انتهای مقعد هستند. بواسیر به دو دسته بواسیر داخلی و بواسیر خارجی تقسیم می شوند. هموروئید داخلی درست در داخل مقعد، در قسمت تحتانی رکتوم ایجاد شده و هموروئید خارجی در زیر پوست اطراف مقعد ایجاد می شود. هر دو نوع هموروئید می توانند التهاب یا ورم مقعدی را ایجاد کنند.
آنها می توانند خود به خود یا به دلیل فشار زیاد در حین اجابت مزاج، نشستن طولانی مدت در توالت یا بلند کردن وسایل سنگین رخ دهند. شرایطی مانند بارداری یا افزایش سن نیز می تواند باعث ایجاد هموروئید خارجی شود. بیشتر هموروئیدها در عرض یک هفته برطرف می شوند. از علائم هموروئید می توان به موارد زیر اشاره کرد :
- بیرون زدگی در حین اجابت مزاج
- خونریزی بدون درد
- ایجاد هموروئید پرولاپس که خارج از راست روده
- خارش مقعد
- یبوست یا اسهال
- ایجاد یک توده قابل لمس در نزدیکی مقعد
بیشتر بخوانید: عمل لیزر بواسیر یا هموروئید چگونه انجام میشود
رابطه جنسی مقعدی
انجام فعالیت های جنسی مانند رابطه جنسی مقعدی میتواند منجر به التهاب، درد و حتی خونریزی در ناحیه مقعد شود و عوارضی را به همراه داشته باشد. رابطه جنسی عمدتا فعالیتی بی خطر است اما در صورتی که برای بار اول انجام می دهید یا چندمین بار ممکن است دچار عفونت های باکتریایی شوید. برای همین بهتر است از خطرات آن آگاه باشید و در حین رابطه مقعدی نکات بهداشتی را رعایت کنید.
سرطان مقعد
سرطان مقعد یم از نادرترین نوع سرطان است که از مقعد شروع می شود و سالانه حدود ۱۰۵۴۰ مورد جدید کشورهای تشخیص داده می شود. این بیماری بیشتر در افراد مسن دیده می شود و میانگین سنی تشخیص در اوایل دهه ۶۰ است. عفونت توسط ویروس پاپیلومای انسانی یا عفونت (HPV) بالاترین عامل خطر برای ابتلا به سرطان مقعد است. درصد ابتلا به سرطان مقعد کمتر از سرطان روده بزرگ یا سرطان رکتوم است. از علائم شایع مقعد که باید آن را جدی گرفت میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- التهاب یا ورم مقعد
- خونریزی مقعدی
- خارش در داخل یا ناحیه راست روده
- ایجاد یک توده در نزدیکی مقعد
- احساس فشار یا درد در ناحیه مقعد
- بی اختیاری مدفوع ، باریک شدن مدفوع
- تغییرات در حرکات روده
- غدد لنفاوی متورم در ناحیه مقعد یا کشاله ران پا
تشخیص ورم مقعدی
هنگامی که خود را با علائم به پزشک متخصص معرفی می کنید، او ابتدا یک معاینه فیزیکی یا معاینه مقعدی انجام می دهد. گاهی اوقات، پزشک می تواند با معاینه بصری یا با معاینه دیجیتال، که شامل قرار دادن انگشت دستکش در کانال مقعد است، اختلال مقعدی را تشخیص دهد. در مرحله بعد پزشک برای تشخیص دقیق تر و بررسی مشکلات داخلی مقعد پزشک زیر را تجویز میکند که عبارتند از :
- آنوسکوپی
- سیگموئیدوسکوپی
- کولونوسکوپی
- بیوپسی
- تصویر برداری MRI
درمان ورم مقعدی
تورم مقعدی با شدت بالا که با درمان‌های خانگی از بین نمی‌رود، نیازمند مراجعه به پزشک برای تشخیص دقیق و توصیه برای درمان ورم مقعد با دارو است. بسته به علت و شدت تورم مقعدی، پزشک ممکن است دارو، درمان در مطب یا جراحی را توصیه کند. زیرا ورم کردن مقعد ممکن است به دلایل جدی تر مانند سرطان مقعد ، بیماری های التهابی روده و… ایجاد شده باشد.
درمان دارویی و جراحی
- مصرف آنتی بیوتیک ها برای درمان انواع فیستول و آبسه
- مصرف داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ادویل یا موترین (ایبوپروفن) یا آلو (ناپروکسن سدیم) برای تسکین درد ناشی از تورم
- مصرف داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی، مانند آزاتیوپرین (ایموران)
- تزریق بوتاکس برای شقاق مقعدی
- شیمی درمانی و پرتو درمانی برای سرطان مقعد
درمان خانگی ورم مقعدی
بسته به علت علائم، ممکن است بتوانید تورم مقعد را در خانه تسکین دهید. در حالی که درمان های خانگی می تواند به کاهش تورم مقعد کمک کند، ممکن است مجبور باشید برای درمان علت زمینه ای و دستیابی به تسکین طولانی مدت به پزشک مراجعه کنید. برخی از روش های درمان خانگی ورم مقعدی عبارتند از :
- نشستن در حمام آب گرم ( حمام ستیز ) مخصوصا بعد از اجابت مزاج
- تغییرات رژیم غذایی، از جمله حذف غذاهایی که دستگاه گوارش را تحریک می کنند.
- انتخاب یک رژیم غذایی با فیبر بالا یا مصرف مکمل های فیبر
- از بسته های یخ یا سرد برای کاهش ورم و التهاب استفاده کنید.
- برای کمک به دفع راحت مدفوع بدون فشار از نرم کننده مدفوع OTC استفاده کنید.
- استفاده از درمان‌های موضعی هموروئید بدون نسخه مانند لیدوکائین ، فندق جادوگر یا هیدروکورتیزون برای تسکین ورم
- انجام ورزش بدنی منظم برای تحریک عملکرد روده و کاهش یبوست
- پس از اجابت مزاج، بهداشت مناسب را رعایت کنید.