سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy) نوعی معاینه مقعدی روشی برای بررسی داخل رکتوم و بخشی از روده بزرگ است و با استفاده از وسیله ای به نام سیگموئیدوسکوپ انجام میشود. پزشک برای تشخیص مشکلات سیستم گوارشی و بیماری های نشیمنگاهی از این روش استفاده میکند. در این مقاله کلینیک مهنا به بررسی سیگموئیدوسکوپی و تفاوت آن با کولونوسکوپی میپردازیم.
سیگموئیدوسکوپی چیست
سیگموئیدوسکوپی (Sigmoidoscopy) یک آزمایش تشخیصی و معاینه برای بررسی بخشی از مقعد ، رکتوم و کولون سیگموئید، که قسمت پایینی کولون یا روده بزرگ است استفاده میشود. این معاینه با استفاده از یک لوله نازک و انعطاف پذیر با نور، دوربین و ابزارهای دیگر به نام سیگموئیدوسکوپ انجام می شود. در این روش سیگموئیدوسکوپ تا یک سوم پایین روده بزرگ را بررسی میکند.
در طی سیگموئیدوسکوپی، معاینه کننده لوله را وارد مقعد می کند و آن را از طریق راست روده، کولون سیگموئید و بیشتر کولون نزولی در سمت چپ بدن هدایت می کند ولی از کل روده بزرگ عبور نمی کند. این روش حتما باید تحت نظارت یک پزشک یا پرستار آموزش دیده (اندوسکوپیست) انجام شود. یک نور و دوربین در انتهای scope تصاویر را روی صفحه تلویزیون پخش می کنند. این دوربین تصاویری با وضوح بالا از روده شما را روی صفحه نمایش می‌دهد تا آنها بتوانند آنچه را که در آنجا می‌گذرد با جزئیات ببینند.
لوله برای دمیدن هوا ( دی اکسید کربن ) به داخل روده بزرگ شما استفاده می شود که باعث می شود روده بزرگ کمی متورم شود تا دید آندوسکوپیست بهتر شود. بعد از بررسی در صورت مشاهده یک مشکل یا بیماری ممکن است برای تشخیص دقیق و آزمایشات بیشتر پزشک بیوپسی انجام می دهد و بخشی از پولیپ یا نمونه های کوچک بافت را با ابزارهای مخصوص سیگموئیدوسکوپ بردارد. همچنین گاهی اوقات پزشکان میتوانند از این طریق بیماری را درمان کنند.
بیشتر بخوانید: معاینه مقعدی یا آنوسکوپی چیست و چگونه انجام میشود؟
تفاوت سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی یک آزمایش کوتاه است که فقط رکتوم و کولون سیگموئید را بررسی می کند در حالی که کولونوسکوپی یک نگاه کامل و دقیق به کل روده بزرگ، تا انتهای روده کوچک می کند. این آزمایشات رایج برای بررسی سلامت دستگاه گوارش شما استفاده می شود. آنها می توانند به تشخیص بسیاری از بیماری های گوارشی، از بیماری سلیاک گرفته تا سرطان روده بزرگ کمک کنند.
پزشک بر اساس علائمی که دارید تصمیم می گیرد که کدام روش برای شما بهترین است. اگر در طی سیگموئیدوسکوپی نتیجه غیرطبیعی یافت شود، کولونوسکوپی باید به عنوان پیگیری انجام شود. همچنین در تمام موارد تفاوت های این دو روش را نوشته ایم که به شرح زیر است :
- هدف : سیگموئیدوسکوپی آزمایش اولیه سرطان روده و برای بررسی اسهال ، خونریزی مقعدی ، درد شکم استفاده می شود ولی کولونوسکوپی اصلی ترین آزمایش برای سرطان روده بزرگ است.
- طول : در هر دو روش از یک لوله با یک دوربین استفاده می شود ولی در سیگموئیدوسکوپی ، سیگموئیدوسکوپ و در کولونوسکوپی ، کولونوسکوپ نامیده می شود که طولانی تر است.
- خطر : سیگموئیدوسکوپی نسبت به کولونوسکوپی خطر و عوارض کمتری دارد.
- دارو : در کولونوسکوپی معمولا به آرام بخش و داروی بیهوشی نیاز است اما سیگموئیدوسکوپی به طور نیازی به داروی آرامبخش ندارد.
- زمان آزمایش : سیگموئیدوسکوپی معمولا بین ۱۰ تا ۲۰ دقیق طول میکشد در حالی که انجام آزمایش کولونوسکوپی به ۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت زمان نیاز دارد.
- تکرار آزمایش : آزمایش سیگموئیدوسکوپی نیاز است که هر پنج سال یکبار انجام می شود، در حالی که غربالگری کولونوسکوپی معمولاً هر ۱۰ سال انجام می شود.
بیشتر بخوانید: کولونوسکوپی چیست؟ {نحوه انجام+ عوارض و عکس}
کاربرد های سیگموئیدوسکوپی
سیگموئیدوسکوپی آزمایشی است که برای غربالگری سرطان روده بزرگ و سایر بیماری های مقعدی استفاده می شود و برای بررسی یا تشخیص شرایط یا ساختارهای خاص در کولون تحتانی شما انجام می شود که این موارد عبارتند از :
- سرطان روده بزرگ
- پولیپ روده یا تومور
- زخم در روده بزرگ یا راست روده
- هموروئید یا بواسیر
- دیورتیکولیت
- التهاب یا کولیت روده
- خونریزی از رکتوم
- خونریزی در مقعدی
- تغییر در عادات مدفوع مانند خون در مدفوع
- تغییرات در عادات روده مانند اسهال ، یبوست ، درد و…
- خارش در ناحیه مقعد
- سطح پایین آهن بدن
- تنگ شدن قسمت پایینی روده بزرگ
- درد شکمی که از بین نمیرود
- کاهش وزن بی دلیل
آمادگی های لازم برای معاینه
حتما یک روز قبل از انجام آزمایش سیگموئیدوسکوپی به طور کامل از دستورالعمل ها و کارهایی که باید انجام دهید را از پزشک خود بپرسید تا در روز آزمایش مشکلی پیش نیاید. آمادگی های لازم برای آزمایش سیگموئیدوسکوپی عبارتند از :
- سعی کنید ۶ ساعت قبل از عمل هیچ غذایی نخورید. این به این دلیل است که پزشک با دوربین دید واضحی داشته باشد.
- ۲۴ ساعت قبل آزمایش یک رژیم غذایی محدود بخورید و قبل از آزمایش چیزی نخورید که باعث ایجاد مدفوع شود.
- روز قبل حتما مصرف نوشیدنی و مایعات شفاف مانند آب را افزایش دهید.
- تنقیه یا شیاف برای مدفوع کردن قبل از آزمایش چیزی است که شما وارد رکتوم خود می کنید. ممکن است شب قبل یا صبح آزمایش از آن استفاده کنید.
- در بعضی موارد پزشک ممکن است مصرف یک ملین را شب قبل از آزمایش توصیه کند. ممکن است به شکل قرص یا پودر باشد که با آب مصرف کنید. برخی از ملین ها قوی تر از سایرین هستند.
ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی به طور کامل این آزمایش به شما توضیح داده و به سوالات شما پاسخ می دهد. قبل از آزمایش از شما خواسته می شود که یک فرم رضایت نامه را امضا کنید. فرم را با دقت کامل بخوانید و سوالاتی که ممکن است داشته باشید بپرسید. قبل از انجام عمل، حتما اگر به یکی از موارد زیر شک دارید به پزشک خود بگویید :
- اگر باردار هستید یا احتمال میدهید که باردارید.
- اگر به هر یک از وسایل پزشکی مانند دارو ، لاتکس ، نوار چسب و داروهای بیهوشی حساسیت دارید.
- درباره همه داروهایی که مصرف میکنید از جمله داروهای بدون نسخه، داروهای تجویزی، ویتامین‌ها، گیاهان دارویی و سایر مکمل‌ها حتما یک روز قبل آزمایش با پزشک مشورت کنید.
- اگر سابقه بیماری خاصی یا اختلالات خونریزی دارید.
- اگر از داروهای رقیق کننده خون، آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهایی استفاده می کنید که ممکن است بر لخته شدن خون تاثیر بگذارد و ممکن است پزشک توصیه کند این داروها قبل از عمل مصرف نشوند.
فرایند آزمایش سیگموئیدوسکوپی
آزمایش سیگموئیدوسکوپی روشی است که ممکنه در یک کلینیک یا بیمارستان به صورت سرپایی انجام شود. همچنین روش انجام آزمایش ممکن است بسته به شرایطی که دارید و عملکرد پزشک متفاوت باشد. معمولاً قبل از آزمایش نیازی به آرامبخش یا بیهوشی نخواهید داشت. یا در شرایطی فقط دارویی میدهند که شما را آرام یا خواب آلود کند. همچنین در طول آزمایش حتما یک پرستار همراه شما است. به طور کلی مراحل سیگموئیدوسکوپی به شرح زیر است:
- وقتی داخل اتاق معاینه رفتید لباس بیمارستان را می پوشید ، سپس پرستاران به شما کمک میکنند تا در وضعیت صحیح روی میز معاینه دراز بکشید. معمولا دو موقعیت رایج وجود دارد که آنها استفاده می کنند.
- حالت جانبی چپ : شما به پهلوی چپ خود دراز می کشید و زانوهای خود را به سمت قفسه سینه خم می کنید.
- وضعیت زانو-سینه : روی میز زانو زده و تنه خود را به سمت جلو به سمت زانو خم می کنید.
- در ابتدا پرستار یک معاینه فیزیکی رکتوم یا مقعد برای بررسی وجود خون، مخاط یا مدفوع انجام می دهد. او همچنین به آرامی مقعد شما را باز می کند.
- در مرحله بعد پزشک یا پرستار به آرامی یک لوله روغن کاری شده را وارد مقعد می کند و آن را به رکتوم و قسمت پایین روده بزرگ شما منتقل می کند.
- آنها به آرامی آندوسکوپ را به جلو می برند، زیرا آندوسکوپ گاز را برای باد کردن روده شما می دمد و ممکن است گاز را احساس کنید. هنگامی که سیگموئیدوسکوپ به ۶۰ سانتی متری خود می رسد، آنها به آرامی آن را برای عبور دوم خارج می کنند.
- دوربین همراه با سیگموئیدوسکوپ تصاویر را به یک صفحه ، نمایش می دهد. ممکن است در بعضی شرایط پرستار از شما بخواهد که موقعیت خود را تنظیم کنید تا بهتر ببینند. همچنین میتوانید از آنها بخواهید که در صورت ناراحتی، محل قرارگیری سیگموئیدوسکوپ را درست یا تنظیم کنند.
- در بعضی شرایط سیگموئیدوسکوپی ممکن است همراه با آنوسکوپی یا پروکتوسکوپی انجام شود. اگر آزمایش دیگری انجام شود، یک لوله مخصوص برای بررسی پایین رکتوم یا کانال مقعدی وارد می شود.
- پزشک در صورت مشاهده چیزی که مشکوک به نظر می رسد نمونه بافت (بیوپسی) میگیرد. گاهی اوقات، پولیپ هایی پیدا می کنند که شانس کمی برای تبدیل شدن به سرطان دارند. آنها معمولاً در صورت مشاهده در طول آزمایش حذف و درمان میشوند که شما آن را احساس نخواهید کرد.
- همچنین اگر در حین عمل خونریزی یا زخم باز پیدا کنند ، می توانند از طریق سیگموئیدوسکوپ آن را درمان کنند. آنها از یک ابزار به نام الکتروکوتر برای مهر و موم کردن زخم استفاده میکنند یا ممکن است دارو را به آن تزریق کنند.
سیگموئیدوسکوپی می تواند باعث ناراحتی خفیف شود. به احتمال زیاد هنگام وارد کردن لوله، میل شدیدی برای اجابت مزاج احساس خواهید داشت که کاملا امری طبیعی است. همچنین میتوانید در طول آزمایش دچار اسپاسم عضلانی مختصر یا درد زیر شکم شوید. کشیدن نفس عمیق در حین قرار دادن لوله ممکن است به کاهش درد کمک کند.
مراقبت های بعد از آزمایش
بعد از تمام شدن آزمایش سیگموئیدوسکوپی بهتر است برای مدتی در ریکاوری بمانید و استراحت کنید. در این مرحله پرستاران نبض، فشار خون و سطح اکسیژن شما را بررسی خواهند کرد و اگر کمی احساس نفخ و دفع گاز را دارید کاملا امری طبیعی است ولی اگر فکر میکنید شدتش بالاست به پزشک یا پرستاران اطلاع دهید. از دیگر نکات بعد از آزمایش عبارتند از :
- بعد از آزمایش حتما یک آبمیوه یا یک چیز شیرین بخورید.
- باید سعی کنید به رژیم غذایی و فعالیت های عادی خود برگردید مگر اینکه پزشک دستورالعمل دیگه ای داده باشد.
- اگر احساس سرگیجه یا خواب آلودگی دارید به هیچ وجه رانندگی نکنید.
- اگر پولیپ یا نمونه بافتی برداشته باشند ممکن است در اجابت مزاج مقداری خونریزی داشته باشید که کاملا طبیعی است. خونریزی باید حدود یک تا دو روز بعد از آزمایش از بین برود.
- همچنینی اگر هر یک از موارد زیر را تجربه کردید سریعا به پزشک خود اطلاع دهید : تب (۳۷٫۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر)، لرز ، خونریزی از رکتوم بیشتر از یک یا دو روز ، درد یا تورم شکم ، عدم توانایی دفع گاز و مدفوع خونی
خطرات و عوارض سیگموئیدوسکوپی
همیشه بهتر است که قبل از انجام آزمایش از خطرات و عوارض احتمالی سیگموئیدوسکوپی که دارد آگاه شوید. این آزمایش خطرات کمی دارد و به ندرت، عوارض سیگموئیدوسکوپی ممکن است اتفاق بیفتد. عوارض احتمالی عبارتند از :
- اسهال در بعضی افراد
- ادامه دار بودن خونریزی بعد از بیوپسی
- التهاب و خونریزی پوشش داخلی شکم
- پارگی ، سوراخ شدن و آسیب به پوشش روده بزرگ