کولیت اولسراتیو یا کولیت اولسروز چیست و چه علائمی دارد؟

کولیت اولسراتیو یا کولیت اولسروز (UC) مانند بیماری کرون نوعی از بیماری های التهابی روده (IBD) به شمار می رود که همانطور که از نام آن نیز مشخص است, باعث التهاب یا تحریک و تورم بافت روده شده و در نهایت به ایجاد زخم در روده می انجامد. علائم این بیماری با سایر بیماری ها از جمله کرون یا سندروم روده تحریک پذیر (IBS) یکسان بوده ولی تفاوت های بسیاری با آنها دارد. این بیماری هر دو جنسیت را به طور مساوی  درگیر نموده و سن شایع بروز آن بین ۱۵ الی ۳۰ سالگی و ۵۰ الی ۶۰ سالگی است.

کولیت اولسراتیو یا کولیت اولسروز

کولیت اولسراتیو یا کولیت اولسروز با نام های دیگری از جمله التهاب زخم شونده روده بزرگ یا کولیت زخمی نیز شناخته می شود. این بیماری التهابی ممکن است هر قسمتی از روده را درگیر نماید اما بیشتر در نواحی از روده مانند کولون و رکتوم (راست روده ) مشاهده می شود.علت دقیق بروز این بیماری مشخص نشده است اما شواهد نشان دهنده ی این است که کولیت زخمی از مجموعه ای از عوامل میکروبی، ژنتیکی، ایمنی و عوامل مرتبط با سبک زندگی (نظیر رژیم غذایی) نشات می گیرد و عوامل محیطی از جمله استرس و آلودگی هوا در تشدید آن نقش دارند.

بیماری کولیت زخمی از دسته بیماری های متناوب به شمار می رود، یعنی این بیماری دارای دوره های تشدیدی است که در طی آن، علائم بیماری شدت می یابند. در دوره های بهبودی این بیماری معمولاً هیچ یک از علائم کولیت اولسراتیو نمایان نمی شود. در برخی از موارد زخم های حاصل از بیماری به صورت خود به خود درمان می شوند ولی کولیت در اغلب موارد نیازمند درمان پزشکی است، هر چند که این بیماری درمان قطعی نداشته و تنها با استفاده از دارو می توان علائم آن را کنترل نمود.در برخی موارد فرد به طور کامل درمان می شود.

کولیت و کرون هر دو از بیماری های التهابی روده به شمار می روند، اما میزان شیوع کولیت ۳ برابر بیشتر از کرون است. اگر بخواهیم مراحل ایجاد این بیماری را تشریح کنیم می توان گفت کولیت در ابتدا لایه های مخاطی و زیر مخاط در روده بزرگ و راست روده را تحت تاثیر قرار داده و در ادامه زخم هایی در پوشش روده ایجاد شده و رشد می کنند، زمانی که بیماری در مراحل جدی تر خود قرار می گیرد زخم های کولیت چرک کرده خونریزی می کنند. اگر این بیماری تمامی قسمت های روده بزرگ را درگیر کند با نام کولیت شناخته میشود .ولی اگر تنها در رکتوم ایجاد شود با نام پروکتیت شناخته می شود.

بیشتر بخوانید: دلایل ایسکمی روده و روش‌های تشخیص آن

از علائم کولیت اولسراتیو یا کولیت اولسروز می توانیم به این موارد اشاره کنیم :

• اسهال یا اجابت مزاج به صورت مکرر
• خون‌ریزی از مقعد
• مشاهده خون و چرک در مدفوع
• احساس دفع ناکامل مدفوع
• احساس فوریت برای دفع
• تب
• دردهای شدید شکمی به خصوص هنگام حرکات روده
• درد مفصل‌ها زیرا این بیماری علاوه بر دستگاه گوارش بر سایر اعضای بدن نیز تأثیر می‌گذارد و منجر به التهاب مفاصل و مشکلات پوستی می‌شود.
• درد مقعد به صورت منقطع

بیماری کولیت اولسراتیو در صورت عدم درمان به موقع و طولانی شدن بیماری موجب بزرگ شدن بیشتر از حد روده بزرگ شده و می تواند منجر به کم خونی به علت خونریزی از زخم های روده گردد. بیماران مبتلا به کولیت زخمی می بایست به منظور پیشگیری از سرطان روده بزرگ هر دو سال برای تست و برداشت نمونه برداری اقدام نمایند. افرادی که حداقل ۱۰ سال از شروع بیماری کولیت در آن ها می گذرد باید برای تست هر ساله مراجعه کنند.

بیماری کولیت اولسراتیو به تنهایی بیماری کشنده ای محسوب نمی شود اما به شدت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار داده و کیفیت زندگی را کاهش میدهد زیرا که در این مسیر بیمار رنج و مشقت های روحی و جسمی بسیاری را تجربه می کند. مرگ ناشی از کولیت بسیار نادر است ولی التهاب این بیماری به قدری شدید است که تمام قسمت های روده را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. در مراحل خیلی شدید از این بیماری قطر روده چند برابر حالت عادی شده و بیماری با درمان های رایج مثل دارو بهبود نمی یابد. در این حالت نیاز به عمل جراحی است در غیر این صورت بیمار در طی چند روز جان خود را از دست میدهد. این بیماران باید به داروهای خود اهمیت داده و به موقع آن را مصرف کنند.

نحوه تشخیص بیماری کولیت اولسراتیو

در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده یا هر نشانه غیر طبیعی لازم است برای تشخیص بیماری و دریافت صحیح دارو ها به پزشک معالج مراجعه نمایید. برای تشخیص بیماری کولیت اولسراتیو می توانید به پزشک طب خانواده، متخصص داخلی و متخصص گوارش مراجعه نمایید. این بیماری به این علت که تنها روده را درگیر می نماید نسبت به سایر بیماری ها تشخیص راحت تری دارد. یکی از علائم شایع این بیماری دفع مکرر مدفوع است که همراه آن خون یا مخاط مشاهده می شود.

پزشک برای تشخیص بیماری شما ابتدا یک سابقه کامل از بیماری ها و داروهایی که مصرف می کنید را از شما دریافت می کند و پس از معاینه بالینی که شامل بررسی علایمی مثل تب، تاکی‌کاردی (افزایش بیش از حد ضربان قلب)، حساسیت به لمس به ویژه شکم و کاهش وزن بیمار می‌شود، برای تشخیص دقیق تر درخواست آزمایش خون یا نمونه مدفوع می دهد تا علت علائم ایجاد شده را دریابد. پزشکان برای تشخیص زخمی شدن کولیت طیف وسیعی از آزمایشات را انجام میدهد، آزمایش هایی که برای تشخیص صحیح این بیماری به کار می روند به این شرح است :

• آزمایش خون : این آزمایش برای بررسی گلبول های قرمز در واقع جهت بررسی کم خونی در فرد صورت می گیرد، زیرا کولیت اولسروز موجب خونریزی شده و کم خونی را در پی دارد. به علاوه توسط آزمایش خون می توان وجود خون در عفونت را نیز بررسی نمود. تست خون همچنین می تواند افزایش گلبول های سفید، سطح پایین آلبومین پروتئین و سطح پروتئین واکنش پذیر C را نشان دهد، که همه این موارد نشانه های التهاب در بدن است.
• نمونه مدفوع : نمونه مدفوع به منظور بررسی وجود خون در آن مورد بررسی قرار می گیرد همچنین می توان از این آزمایش وجود عفونت باکتریایی، ویروس یا انگل های احتمالی را نیز تشخیص داد.
• سیگموئیدوسکوپی : این روش مشابه کونولوسکوپی است و زمانی صورت می گیرد که روده های شما به شدت ملتهب باشد. در سیگموئیدوسکوپی پزشک می تواند تمامی قسمت های رکتوم و سیگموئید ( قسمت انتهایی روده ) را مشاهده نماید. در این روش نیز مشابه کونولوسکوپی می توان از روده نمونه بافت برداشت و بیماری را بررسی نمود. از این روش میتوان برای رد سرطان روده و تشخیص کولیت نیز استفاده نمود.
• سی تی اسکن : اگر پزشک در شما تشخیص یا احتمال دهد که مبتلا به کولیت هستید از روش سی تی اسکن برای مشخص نمودن میزان التهاب روده استفاده می شود. در این مورد سی تی اسکن بر روی شکم یا لگن مورد استفاده قرار می گیرد.
• رادیو گرافی : این روش تصویری از داخل شکم را در اختیار پزشک قرار میدهد.
• اشعه ایکس : اگر علائم شدید داشته باشید، ممکن است پزشک از X-ray استاندارد منطقه شکمی خود برای از بین بردن عوارض جدی مانند کولون سوراخ شده استفاده کند. به علاوه با استفاده از این روش می توان روده بزرگ را بررسی و طرح کلی آن را مشاهده نمود. انجام این روش همراه با تنقیه باریم انما ( مایعی گچی باریم با روش تنقیه به روده و رکتوم تزریق می شود.) صورت می گیرد زیرا که باریم ماده ای متراکم بوده و اشعه X از آن عبور نمی کند بنابراین می توان روده را مشاهده نمود. این روش برای تشخیص کولیت زخمی در مقایسه با سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی از دقت کمتری برخوردار است. به همین علت اگر نتیجه این آزمایش مشکوک باشد از روش هایی مانند کولونوسکوپی و سیگموئیدوسکوپی استفاده می شود.
• کولونوسکوپی : این روش به پزشک معالج شما اجازه می دهد، تا به وسیله یک لوله بلند انعطاف پذیر که به یک دوربین و صفحه مانیتور متصل است داخل کولون را مشاهده کرده و التهاب های احتمالی را نیز تشخیص دهد. همچنین در طی کولونوسکوپی پزشک می تواند نمونه ی داخل روده دریافت کند (بیوپسی) و آن نمونه را برای آزمایش های تشخیصی به پاتوبیولوژی ارسال نماید. این آزمایش بین ۳۰ دقیقه تا یک ساعت به طول می انجامد و لازم است قبل از انجام آن روده بزرگ به وسیله ملین ها پاکسازی شود. این روش به سیگموئیدوسکوپی ارجحیت دارد زیرا با آن می توان تمامی قسمت های روده را مشاهده کرد.

بیشتر بخوانید: علائم انگلها در بزرگسالان و کودکان چیست؟ + انواع انگل

          شدت بیماری با توجه به یافته‌های کولونوسکوپی این گونه تعریف می‌شود:

• بیماری کولیت اولسروز گسترده: در این حالت بیماری کولیت از قسمت فوقانی روده (کولون صعودی) تا خم طحالی (خمش طحال چپ ) کشیده شده است.
• بیماری کولیت اولسروز سمت چپ: محدود به روده بزرگ نزولی است.
• پروکتوسیگموئیدیت: بیماری تنها محدود به رکتوم است ( در این حالت سیگموئید نیز درگیر نشده است.)

در کنار تشخیص بیماری آگاهی یافتن از میزان التهاب روده می تواند می توان در تجویز روش های صحیح درمانی موثر باشد.

اگر بیماری کولیت اولسراتیو در شما تشخیص داده شده است باید زمان عود بیماری به پزشک مراجعه نمایید.اغلب این بیماران دوره بهبودی طولانی مدتی داشته و حتی در مواردی تا سال ها بیماری شدت نمی یابد ولی در طی این دوره علائم در حد متوسط بروز می کنند.