بیماری شایع عفونت واژن که به آن واژینیت هم میگویند نوعی عفونت در ناحیه واژن و رحم است که میتواند دلایل مختلف و رایجی داشته باشند. در واقع، کالج آمریکایی متخصصان زنان و زایمان می‌گوید تا یک سوم افراد مبتلا به واژن در مقطعی از زندگی دچار واژینیت می‌شوند. این عفونت‌ها می‌توانند در هر زمانی اتفاق بیفتند، اما این عفونت‌ها در طول سال‌های باروری یا اواخر نوجوانی تا اوایل ۴۰ سالگی شایع‌تر هستند. در این مقاله کلینیک مهنا به توضیح کامل این موضوع پرداخته ایم.
عفونت واژن چیست
عفونت واژن که به عنوان واژینیت (Vaginitis) نیز شناخته می شود، است وضعیتی که در آن عدم تعادل در باکتری‌های طبیعی داخل واژن و رشد بیش از حد میکروارگانیسم‌ها منجر به التهاب و علائم ناراحت کننده و دردناکی میشود. این عارضه در ناحیه واژن (مسیر تناسلی داخلی زنانه) ایجاد شده و برخی از این عفونت‌ها قابل درمان هستند، اما در صورت عدم درمان، می‌توانند عوارض جدی ایجاد کنند.
واژن محیطی حساس است که تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند تغییرات هورمونی، فعالیت‌های جنسی، بهداشت فردی و وضعیت سلامت عمومی قرار می‌گیرد. علل مختلفی از جمله باکتری‌ها ، قارچ‌ها ، ویروس‌ها و انگل‌ها دارد. اغلب به دلیل رشد بیش از حد باکتری‌هایی مانند مخمر یا انگل‌هایی مانند تریکوموناس ایجاد میشود و گاهی اوقات میتواند به رابطه جنسی مربوط باشد.
علت عفونت واژن
عفونت واژن می تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله ایجاد شود. شایع ترین علت ، تغییرات در تعادل طبیعی باکتری‌ها، قارچ‌ها یا سایر میکروارگانیسم‌ها در واژن است. واژن به طور طبیعی دارای انواع مختلفی از میکروب‌ها (باکتری‌ها، قارچ‌ها و ویروس‌ها) است که معمولاً به طور متعادل و بی‌ضرر در این ناحیه زندگی می‌کنند. هرگاه این تعادل به هم بخورد، میکروب‌های مضر می‌توانند رشد کنند و عفونت ایجاد کنند. در زیر به مهم‌ترین علل عفونت واژن اشاره میشود که عبارتند از :
- عفونت‌های قارچی یا مخمری : رشد بیش از حد قارچ *کاندیدا آلبیکنس* در واژن که به طور طبیعی در مقادیر کم در واژن وجود دارد. میتواند باعث ایجاد عفونت واژن شود.
- عفونت های باکتریایی : تغییر در تعادل باکتری‌های واژن، به‌طوری که باکتری‌های مضر بی‌هوازی (مثل گاردنرلا واژینالیس) بیش از حد رشد می‌کنند و جایگزین باکتری‌های مفید می‌شوند. باکتریال واژینوز (BV) نوعی عفونت شایع باکتریایی است.
- عفونت انگلی : ابتلا به انگل ” تری‌کومونا واژینالیس ” که یک انگل تک‌سلولی است و از طریق رابطه جنسی منتقل میشود.
- نوسانات هورمونی : کاهش میزان استروژنی که بدن شما می سازد می تواند باعث ایجاد تغییراتی در واژن شما شود که منجر به واژینیت می شود. بارداری، قاعدگی، یائسگی و قرص های ضد بارداری همگی می توانند باعث تغییرات هورمونی شوند که خطر عفونت را افزایش می دهد.
- استفاده از داروها :
- مصرف آنتی بیوتیک ها : مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها میتواند باکتری‌های مفید واژن را از بین ببرد و محیط را برای رشد قارچ‌ها و باکتری‌های مضر مساعد کند و منجر به رشد بیش از حد مخمرها شود.
- داروهای ضد بارداری هورمونی : برخی از داروهای ضد بارداری که هورمون استروژن دارند می‌توانند به تغییرات هورمونی و افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌ها کمک کنند.
- عفونت های مقاربتی و فعالیت های جنسی : انگل ها، باکتری ها و ویروس هایی که باعث عفونت می شوند می توانند از طریق تماس جنسی از فردی به فرد دیگر منتقل شوند. عفونت می تواند از طریق مقاربت واژینال، رابطه مقعدی یا رابطه جنسی دهانی گسترش یابد و منجر به واژینیت شود. همچنین داشتن چندین شریک جنسی یا داشتن رابطه جنسی محافظت نشده می تواند خطر ابتلا عفونت واژن را افزایش دهد.
- مواد شیمیایی و رعایت نکردن اقدامات بهداشتی : استفاده از محصولات بهداشتی معطر ، لوسیون ها ، صابون‌ها ، اسپری های واژینال یا دوش مقعدی میتواند باعث تغییر در pH واژن و ایجاد شرایط مناسب برای رشد میکروارگانیسم‌های مضر شده و می توانند با تحریک و خشکی واژن منجر به عفونت شود.
- لباس های تنگ یا مصنوعی : لباس‌های زیر و کتانی که نمی‌توانند ” نفس بکشند ” می‌توانند با به دام انداختن رطوبت و جلوگیری از جریان هوا باعث تحریک واژن شوند که میتواند عفونت‌ها را بیشتر کند. همچنین پوشیدن لباس های خیس بعد از شنا و استخر هم تاثیر زیادی دارد.
بیشتر بخوانید: علت خارش واژن | ۱۰ درمان فوری و خانگی + بهترین دارو و پماد
علائم عفونت واژن
علائم عفونت واژن میتواند بسته به نوع عفونت و عامل ایجادکننده آن متفاوت باشد. اما برخی علائم رایج و مشترک برای عفونت‌های واژن عبارتند از :
- ترشحات غیرطبیعی واژن و تغییر در رنگ ترشح
- ترشحات سفید و غلیظ مانند پنیر کوبیده شده که معمولاً نشان‌دهنده عفونت قارچی است
- ترشحات خاکستری یا سفید همراه با بوی ماهی که ممکن است نشان‌دهنده باکتریال واژینوز باشد.
- ترشحات زرد یا سبز کف‌آلود که ممکن است نشانه تریکومونیازیس یا عفونت انگلی باشد).
- بوی نامطبوع : بوی ناخوشایند یا ماهی از واژن، به ویژه در عفونت‌های باکتریایی مانند باکتریال واژینوز.
- خارش و سوزش
- خارش در ناحیه واژن و فرج (ناحیه خارجی تناسلی) از علائم شایع عفونت‌های واژن است.
- سوزش در هنگام ادرار یا هنگام برقراری رابطه جنسی نیز ممکن است رخ دهد.
- درد یا سوزش هنگام ادرار کردن : در صورتی که عفونت به مجرای ادراری سرایت کرده باشد، ممکن است در هنگام ادرار کردن احساس سوزش یا درد داشته باشید.
- تورم و قرمزی : تورم و قرمزی در ناحیه واژن به ویژه در عفونت‌های قارچی یا ویروسی مانند هرپس تناسلی میتواند مشاهده شود. در برخی عفونت‌ها مانند عفونت باکتریایی ممکن است این علائم کم‌تر دیده شوند، اما همچنان وجود دارند.
- درد یا ناراحتی هنگام رابطه جنسی : درد یا ناراحتی هنگام مقاربت (که به آن دیسپارونیا گفته میشود) یکی از علائم شایع عفونت‌های واژن است، به ویژه در عفونت‌های قارچی یا باکتریایی.
- خونریزی خفیف : لکه بینی یا یک خونریزی خفیف زمانی که در دوران قاعدگی نیستید.
- افزایش نیاز به ادرار کردن : در برخی موارد، به ویژه اگر عفونت به مجاری ادراری سرایت کرده باشد، ممکن است نیاز به ادرار کردن مکرر یا احساس فشار و درد هنگام ادرار داشته باشید.
- تب و احساس ناخوشی : در صورتی که عفونت واژن شدید باشد یا به سایر قسمت‌های بدن گسترش یابد (بیماری التهابی لگن) ممکن است تب و احساس ناخوشی عمومی (علائم شبه آنفولانزا) همراه با درد شکم یا پایین شکم داشته باشید.
بیشتر بخوانید: زگیل تناسلی زنان؛ علائم، عوارض و درمان زگیل واژن
انواع عفونت واژن
انواع مختلفی از واژینیت وجود دارد. عفونت های واژن علائم مشابه زیادی دارند، که می تواند تشخیص دقیق را دشوارتر کند. با این حال، هر نوع عفونت دارای چند علامت منحصر به فرد است. شایع ترین انواع واژینیت عبارتند از:
عفونت واژینوز باکتریایی (BV)
عفونت واژینوز باکتریایی (BV) شایع ترین نوع واژینیت است. BV زمانی اتفاق می افتد که باکتری هایی که به طور معمول در واژن شما زندگی می کنند به دلایلی بیش از حد رشد می کنند و باعث عدم تعادل باکتریایی می شوند. شایع ترین علامت ترشح با بوی ماهی است.
علائم : اغلب باعث ترشح نازک خاکستری مایل به سفید، سبز یا زرد می شود. این ترشحات می تواند بوی ماهی مانندی داشته باشد که بعد از رابطه جنسی نفوذی واژینال قوی تر می شود. ممکن است متوجه خارش زیادی نشوید.
عفونت های مخمری یا قارچی
مقدار کمی از این قارچ در دهان، دستگاه گوارش و واژن شما زندگی می کند. این کاملا طبیعی و سالم است. عفونت های مخمری دومین علت شایع واژینیت هستند. رشد بیش از حد قارچی به نام کاندیدا باعث آن می شود. کاندیدا به طور معمول بدون مشکل در واژن شما زندگی می کند، اما با عفونت قارچی، کاندیدا با سایر باکتری های “خوب” تعادل ندارد.
علائم : این عفونت معمولاً شامل خارش واژن و فرج، درد و سوزش هستند. با عفونت های مخمری ، ممکن است متوجه تورم در لابیا یا چین های پوست در قسمت بیرونی واژن نیز شوید. هر ترشحی معمولاً سفید و توده‌ای خواهد بود، با بافتی که برخی میگویند شبیه پنیر دلمه است.
عفونت تریکومونیازیس
تریکومونیازیس (تریک) یک بیماری مقاربتی است که توسط یک انگل کوچک تک سلولی به نام تریکوموناس واژینالیس ایجاد می شود . هنگامی که این ارگانیسم واژن شما را آلوده می کند، می تواند علائم ناخوشایندی مانند خارش واژن و ترشحات بدبو ایجاد کند. این نوع واژینیت معمولاً از طریق رابطه جنسی منتقل می شود.
علائم : این عفونت به طور معمول باعث خارش واژن و بوی ماهی مانند می شود. همراه با ترشحات کف آلود و زرد مایل به سبز، ممکن است متوجه تورم، تحریک و التهاب در واژن و فرج نیز شوید. سایر علائم تریکومونیازیس عبارتند از: درد در هنگام رابطه جنسی واژینال، درد زیر شکم و سوزش و درد در هنگام ادرار.
عفونت واژینیت آتروفیک
واژینیت آتروفیک (سندرم ادراری تناسلی یائسگی) نوعی واژینیت است که به دلیل کاهش سطح استروژن رخ می دهد . باعث می شود واژن شما نازک و خشک شود. این در درجه اول در دوران پیش از یائسگی و پس از یائسگی اتفاق می افتد ، که به طور طبیعی یا جراحی ( برداشتن تخمدان ها ) اتفاق می افتد. واژینیت آتروفیک این دقیقاً یک عفونت نیست، اما می تواند شانس ابتلا به عفونت های واژن را افزایش دهد.
علائم : در واژینیت آتروفیک ، ممکن است علائمی را مشاهده کنید که شبیه علائم سایر عفونت‌ها هستند، مانند خارش واژن، سوزش، خشکی و تغییرات ترشحات. همچنین می توانید علائم مشابهی را در صورت شیردهی (شیردهی) یا به تازگی زایمان (پس از زایمان) به دلیل تغییر سطح هورمون تجربه کنید.
بیشتر بخوانید: درمان خشکی مقعد + علت و پیشگیری [بهترین پماد]
تشخیص عفونت واژن
تشخیص دقیق نوع عفونت واژن به علت‌های مختلفی که می‌توانند موجب بروز این عفونت‌ها شوند بستگی دارد. برای تشخیص درست، مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌های لازم ضروری است. درمان سریع و صحیح میتواند از بروز عوارض جدی‌تری جلوگیری کند. برای تشخیص دقیق‌تر نوع عفونت، پزشک ممکن است آزمایش‌های مختلفی را تجویز کند ماننند :
- پرسش‌های پزشکی (تاریخچه پزشکی) : پزشک ابتدا به پرسش‌هایی در مورد علائم شما، تاریخچه بهداشتی و جنسی، داروهایی که مصرف می‌کنید و سایر بیماری‌ها می‌پردازد. سوالاتی مانند: از چه زمانی علائم را تجربه کرده‌اید؟ ، آیا ترشحات غیرطبیعی دارید؟ اگر بله، چه رنگی و چه بویی؟ ، آیا درد یا سوزش هنگام ادرار یا مقاربت داری؟ ، آیا اخیراً تغییرات هورمونی داشته‌اید (مثل بارداری، یائسگی یا مصرف داروهای هورمونی)؟
- معاینه فیزیکی :
معاینه واژن و فرج : پزشک ممکن است با استفاده از دستکش استریل و اسپکولوم (ابزاری برای باز کردن واژن)، واژن و ناحیه تناسلی شما را معاینه کند تا علائم ظاهری التهاب، قرمزی، تورم، زخم‌ها یا ترشحات غیرطبیعی را بررسی کند.
معاینه لگنی: پزشک ممکن است معاینه لگنی انجام دهد تا علائم احتمالی بیماری‌های التهابی لگن (PID) یا مشکلات دیگر در اندام‌های داخلی تناسلی را بررسی کند.
- تست pH واژن : معمولاً pH واژن در حالت طبیعی بین ۳.۸ تا ۴.۵ است. افزایش pH میتواند نشان‌دهنده **باکتریال واژینوز (BV) یا عفونت‌های دیگر باشد. تست pH به تشخیص نوع عفونت کمک میکند.
- آزمایش میکروسکوپی ترشحات : پزشک ممکن است نمونه‌ای از ترشحات واژن شما بردارد و آن را زیر میکروسکوپ بررسی کند. این آزمایش میتواند وجود قارچ‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌ها را نشان دهد.
- کشت باکتری و قارچ : نمونه‌ای از ترشحات واژن را برای کشت باکتری یا قارچ کمک میکند تا نوع دقیق میکروارگانیسم‌ها شناسایی شود و بهترین درمان برای شما تجویز شود.
- پاپ اسمیر (Pap smear): اگر علائم نشان‌دهنده احتمال عفونت‌های ویروسی یا تغییرات سلولی باشد، پاپ اسمیر برای بررسی تغییرات سلولی در دهانه رحم انجام میشود. این آزمایش میتواند کمک کند تا مشکلات سلولی را تشخیص دهید.
- سونوگرافی لگنی : در موارد خاص، مانند زمانی که احتمال وجود عفونت‌های پیچیده‌تر مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا آبسه‌های لگنی وجود دارد، ممکن است سونوگرافی برای بررسی اعضای داخلی لگن انجام شود.
- آزمایش STI (بیماری‌های مقاربتی) : اگر عفونت واژن به دلیل بیماری مقاربتی (STI) باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های ویژه‌ای برای شناسایی کلامیدیا ، گنوره ، هرپس یا سفلیس تجویز کند.
- آزمایش خون : اگر پزشک مشکوک باشد که عفونت به بخش‌های دیگر بدن گسترش یافته است یا تأثیر زیادی بر سلامت کلی شما دارد و ممکن است آزمایش‌های خون برای بررسی عفونت‌های سیستمیک تجویز شود.
- آزمایش‌های ادراری: اگر پزشک مشکوک باشد که عفونت واژن با یک عفونت ادراری (مانند سیستیت) همزمان است، ممکن است آزمایش ادرار انجام دهد تا باکتری‌های موجود در مجرای ادراری شناسایی شوند.
بیشتر بخوانید: آبسه مقعدی چیست؟ درمان آبسه آنورکتال + علت و علائم
درمان قطعی عفونت واژن
برای درمان قطعی عفونت واژن، ابتدا باید نوع عفونت شناسایی شود، زیرا علل مختلفی می‌توانند باعث بروز این نوع عفونت‌ها شوند. این علل شامل عفونت‌های قارچی، باکتریایی، ویروسی و حتی عفونت‌های ناشی از تغییرات هورمونی میشود. در ادامه، درمان‌های معمول برای انواع مختلف عفونت‌های واژن را شرح داده ایم. درمان عفونت واژن به دو دسته درمان های دارویی و درمان های خانگی تقسیم می شوند :
درمان دارویی
درمان‌های دارویی معمول برای انواع مختلف عفونت‌های واژنی عبارتند از :
عفونت قارچی
- آنتی‌فانگال‌های موضعی:این دارو به‌صورت کرم یا شیاف برای درمان عفونت‌های قارچی خفیف تا متوسط تجویز می‌شوند. این دارو معمولاً برای ۳ تا ۷ روز مصرف می‌شوند.
- کلوتریمازول (Canesten)
- میکونازول (Monistat)
- تربینافین(Lamisil)
- داروهای خوراکی ضدقارچ
- پماد کلوتریمازول ، میکونازول ، فلوکونازول ، بوتوکونازول ، تربینافین و …
- فلوکونازول (Diflucan): معمولاً یک دوز ۱۵۰ میلی‌گرم به‌صورت خوراکی برای درمان عفونت‌های شدید یا عود کننده تجویز میشود.
عفونت واژینوز باکتریایی (BV)
درمان‌های خوراکی معمولاً به مدت ۷ روز تجویز می‌شوند. درمان‌های موضعی (مانند کرم یا شیاف کلیندامایسین) معمولاً برای ۵ تا ۷ روز استفاده می‌شوند.
- آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی
- مترونیدازول (Flagyl): به‌صورت خوراکی، معمولاً ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز به مدت ۷ روز.
- تینیدازول (Tindamax): دارویی مشابه مترونیدازول که به‌صورت خوراکی مصرف میشود.
- آنتی‌بیوتیک‌های موضعی
- کلیندامایسین (Cleocin): به‌صورت کرم یا شیاف برای درمان عفونت‌های واژن.
عفونت تریکومونیازیس
معمولاً یک دوز تک ۲ گرمی یا ۵۰۰ میلی‌گرم دو بار در روز از مترونیدازول یا تینیدازول کافی است. در صورت نیاز به درمان طولانی‌تر، دوره ۷ روزه از مترونیدازول تجویز میشود.
- مترونیدازول (Flagyl)
- تینیدازول(Tindamax)
عفونت واژینیت آتروفیک
- استروژن موضعی
- کرم‌ها، شیاف‌ها، یا قرص‌های واژنی استروژن
- استروژن خوراکی
- مرطوب‌کننده‌های واژنی غیر هورمونی
- پروژستین‌ها (در صورت لزوم)
درمان عفونت واژن در خانه
درمان‌های خانگی برای عفونت‌های واژنی می‌توانند به تسکین علائم کمک کنند، اما همیشه باید توجه داشت که این روش‌ها جایگزین درمان‌های پزشکی نبوده و در صورت بروز علائم عفونت‌های واژنی (خارش، سوزش، بوی بد یا ترشحات غیرطبیعی)، مشاوره با پزشک ضروری است. برخی از عفونت‌های واژنی نیاز به درمان دارویی دارند و درمان‌های خانگی نمی‌توانند جایگزین درمان‌های پزشکی شوند. برخی روش‌های خانگی عفونت‌های واژنی عبارتند از :
- استفاده از ماست طبیعی یا پروبیوتیک
طریقه استفاده : می‌توانید ماست طبیعی یا پروبیوتیک را به‌صورت خوراکی مصرف کنید یا در برخی موارد مقداری از آن را به‌طور موضعی در ناحیه واژن بمالید.
- سرکه سیب
روش استفاده : یک فنجان سرکه سیب را به وان آب اضافه کرده و به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آن بنشینید.
- استفاده از روغن درخت چای
نحوه مصرف : چند قطره روغن درخت چای را با روغن حامل (مانند روغن نارگیل یا روغن زیتون) رقیق کرده و آن را به‌طور موضعی در ناحیه واژن بمالید
- دوش واژینال با آب نمک
روش استفاده : یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک فنجان آب گرم حل کرده و از آن برای شست‌وشوی ناحیه واژن استفاده کنید.
- حمام نشسته با گیاهان دارویی
روش استفاده : مقداری از گیاهان خشک شده را بجوشانید و بگذارید کمی خنک شود، سپس از آن برای حمام نشسته استفاده کنید. مدت زمان نشستن نباید زیاد باشد (۱۵ تا ۲۰ دقیقه).
- مصرف آب و نوشیدنی‌های گیاهی
- نوشیدن چای بابونه و چای زینت
- رعایت بهداشت مناسب
روش های پیشگیری عفونت واژن
پیشگیری از عفونت‌های واژنی به‌ویژه عفونت‌های قارچی، باکتریایی و مقاربتی، با رعایت برخی اصول بهداشتی و سبک زندگی سالم امکان‌پذیر است. در اینجا چند روش موثر برای پیشگیری از عفونت‌های واژنی آورده شده است که عبارتند از :
- رعایت بهداشت مناسب واژن
- شست‌وشو از جلو به عقب
- پرهیز از دوش واژینال
- انتخاب لباس زیر مناسب مانند لباس زیر نخی
- استفاده از محصولات بهداشتی غیرمعطر
- رعایت بهداشت در دوران قاعدگی
- پرهیز از استفاده طولانی‌مدت از تامپون
- مراقبت از رابطه جنسی سالم
- حفظ سیستم ایمنی بدن
- استفاده از مواد غذایی حاوی پروبیوتیک
- پرهیز از مصرف بیش از حد آنتی‌بیوتیک‌ها
- پرهیز از استفاده بیش از حد از اسپری‌ها یا خوشبوکننده‌ها