میکروب معده نوعی باکتری است که باعث به وجود آمدن عفونت در معده میشود. طبق آماری که وجود دارد حدود ۷۵ درصد ایرانیان به این بیماری مبتلا هستند و در کودکان مبتلا به عفونت هلیکوباکتری شایع تر است. در بیشتر مبتلایان این بیماری علائمی ندارد و فقط ۲۰ درصد افراد از خود علائم نشان میدهند.
میکروب معده چیست ؟
میکروب معده یا هلیکوباکتری (Helicobacter pylori) باکتری هایی هستند باعث عفونت در معده یا اول قسمت روده کوچک (اثنی عشر)میشوند. هلیکو باکتری لایه مخاطی معده شما را تحریک میکند و باعث التهاب معده و در بعضی موارد باعث ایجاد زخم های دردناکی به نام زخم معده یا گاستریت در دستگاه گوارش میشود.
هلیکوباکتری به پوششی که از معده شما محافظت می کند آسیب میرساند . این باکتری ها نوعی آنزیم به نام اوره آز تولید میکنند که فضای معده شما را کمتر اسیدی میکند و به مرور زمان پوشش معده را ضعیف کرده و معده بیشتر در معرض آسیب دیدن توسط اسید و پپسین و مایعات گوارشی قوی قرار میگیرد. در نتیجه منجر به بروز زخم معده و بیماری های دیگر میشود
اکثر مردم متوجه ابتلا به این بیماری نمی شوند زیرا تا زمانی که شدید نباشد علائمی از خود بروز نمیدهد. میکروب معده بیشتر در کودکان رخ میدهد که دلیلش میتواند شرایط بلوغ و بهداشت نامناسب باشد. همچنین این بیماری در ۵۰ تا ۷۵ درصد از جمعیت جهان وجود دارد.
علت میکروب معده چیست؟
کارشناسان بهداشت و پزشکان نمیدانند که عفونت های هلیکو باکتری چگونه در بدن گسترش پیدا می کنند اما راه های زیادی برای انتقال این باکتری از فرد مبتلا به فرد دیگر وجود دارد که عبارتند از :
- از طریق دهان مانند بزاق دهان یا بوسیدن
- تماس با استفراغ یا مدفوع
- خوردن غذایی که تمیز یا پخته نشده باشند مانند سبزیجات یا سوسیس
- نوشیدن آب آلوده
علائم میکروب معده
همانطور که گفتیم اکثر مردم به این بیماری مبتلا هستند و سال ها این باکتری را در بدن خود دارند ولی علائمی نشان نمیدهند. در صورت بروز زخم معده یا گاستریت علائم کم کم به وجود می آیند و عبارتند از :
- درد مبهم یا سوزش معده
- کاهش وزن بدون دلیل
- عدم احساس گرسنگی
- تورم شکم یا نفخ
- حالت تهوع
- استفراغ (خونی)
- سوِء هاضمه
- مدفوع خونی یا تیره
- داشتن ناراحتی معده
چه زمانی برای میکروب معده باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در زمانی که هر یک از نشانه ها و علائم بالا را تجربه کردید به پزشک خود مراجعه کنید. زیرا این علائم ناشی از ایجاد زخم های معده یا گاستریت است و باید در اولین فرصت معاینه و درمان شود تا از بروز عوارض های دیگر درمان شود. در صورت داشتن علائم زیر فورا به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید :
- درد شدید یا مداوم معده
- مدفوع تیره خونی یا سیاه رنگ
- استفراغ خونی یا سیاه
- سرگیجه
- مشکل در تنفس
- پوست رنگ پریده و ضعف بدنی
تشخیص میکروب معده
تشخیص این بیماری زیاد سخت نیست نسبت به علائم و شرایطی که دارید پزشک شما را معاینه میکند . تمام سوابق پزشکی و داروها و رژیم غذایی شما را بررسی میکند و بعد از انجام معاینه های فیزیکی مانند بررسی شکم ، تورم یا حساسیت و درد در شکم اگر مشکوک به ابتلا به این بیماری باشد آزمایش دقیق تری برای اطمینان انجام میدهد. آزمایش های میکروب معده عبارتند از :
- آزمایشات خون : در این آزمایش سلول های ضد عفونت و آنتی بادی را بررسی میکنند که نشان میدهد شما باکتری دارید.
- آزمایش مدفوع : وجود هلیکوباکتری در نمونه مدفوع شما را بررسی میکنند.
- تست تنفس اوره : در این تست بعد از نوشیدن محلول مخصوصی بازدم را در کیسه ای انجام می دهید تا میزان دی اکسید کربن آزاد شده در نفس شما قبل و بعد از نوشیدن محلول اندازه گیری شود. اگر بعد از نوشیدن محلول سطح دی اکسید کربن بالاتر باشد نشانه وجود هلیکوباکتر و میکروب معده است.
- آندوسکوپی فوقانی(EGD) : یک لوله انعطاف پذیر به همراه دوربینی کوچک وارد معده میشود و نمونه بافتی از پوششی معده یا روده برای وجود و بررسی هلیکوباکتری برمیدارند.
- تست های دستگاه گوارش فوقانی : در مرکز درمانی مایع گچی که حاوی ماده ای به نام باریم است و پزشک اشعه ایکس انجام میدهد . این ماده گلو و معده شما را پوشانده و وضوح تصویر را برجسته میکند.
- اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) : این اشعه ایکس قدرتمند برای تشخیص بیماری های معده مانند زخم معده استفاده میشود.
درمان میکروب معده
اگر علائمی ندارید پس نیاز به درمان نیست ولی اگر دکتر تشخیص دهد که میکروب معده داری باید درمان هایی برای بهبود انجام دهید. درمان میکروب معده به علائم ، سن، شدت بیماری و سلامت عمومی شما بستگی دارد . بیشتر زخم های ناشی از میکروب معده بعد از چند هفته بهبود میبابند. بعد از اتمام دوره درمان پزشک برای اطمینان از بهبود کامل مجدد آزمایش های انجام میدهد.
همچنین برای تسکین درد خود نباید از مسکن هایی مانند آسپرین ، ایبوپروفن و ناپروکسن را استفاده کنید زیرا میتواند باعث بروز خونریزی شود. برای درمان و از بین بردن هلیکوباکتری داروهای زیادی وجود دارد. دارو و قرص های میکروب معده عبارتند از :
- آنتی بیوتیک ها : پزشک احتمالا دو نوع آنتی بیوتیک برای مقاومت در برابر باکتری ها تجویز میکند مانند مترونیدازول ، آموکسی سیلین ، مترونیدازول ، تینیدازول ، کلاریترومایسین و تتراسایکلین .
- مهارکننده پمپ پروتون ( PPI) : این داروها با مسدود کردن غده های کوچک معده به جلوگیری از تولید اسید معده کمک میکنند و عبارتند از : لانزوپرازول ، امپرازول ، پنتوپرازول ، رابپرازول و اسموپرازول .
- بیسموت ساب سالیسیلات : این دارو از پوشش معده محافظت میکند و گاهی اوقات این دارو را پزشک همراه با آنتی بیوتیک ها و ترکیبات مهارکننده پمپ پروتون تجویز میکند.
- مسدود کننده های هیستامین (H-2) : این داروها هیستامین های شیمیایی را که معده را وادار میکند تا اسید بیشتر بسازد مسدود میکنند. این داروها عبارتند از سایمتیدین و نیزاتیدین . مسدودکننده های H-2 تنها زمانی استفاده می شوند که نتوانید PPI مصرف کنید.
- درمان سه گانه : اولین گزینه برای درمان هلیکوباکتری این نوع است که در این درمان داروهای مهارکننده پمپ پروتون با دو آنتی بیوتیک ترکیب میکنند و به صورت یک قرص تجاری به نام Talicia است. دوره آن حدود ۱۴ روز طول میکشد.
درمان خانگی و داروی گیاهی برای میکروب معده
در بعضی موارد که بیماری میکروب معده شما خفیف است و ممکن است به خودی خود بهبود یابد میتوانید از روش های خانگی و داروهای گیاهی برای درمان و تسکین میکروب معده استفاده کنید ولی اگر شدید است در کنار درمان های دارویی و آنتی بیوتیکی که مصرف میکنید میتوانید با تایید پزشک خود برای تسکین بعضی علائم خفیف میکروب معده درمان های خانگی انجام دهید. روش های خانگی و داروهای گیاهی برای میکروب معده عبارتند از :
- محلول الکترولیت خانگی : این محلول به بهبود عفونت معده و روده کمک میکند که با ترکیب آب ، نمک و شکر درست میشود.
- پروبیوتیک ها : مصرف پروبیوتیک ها به حفظ تعادل باکتری های خوب و بد بدن کمک میکند و میزان بهبود کامل را افزایش میدهد.
- آب ریشه زنجبیل : ریشه زنجبیل دارای خواص دارویی است که عفونت های باکتریایی در معده را از بین میبرد. فقط کافی است ریشه زنجبیل ، عسل و آب معدنی را باهم ترکیب کنید.
- عسل : عسل ماده ای است که خواص ضد باکتریایی دارد و به مهار رشد باکتری ها کمک میکند.
- چای نعناع فلفلی : چای نعناع التهاب معده را تسکین میدهد و گزینه ای عالی برای درمان عفونت و دارای خواص ضد اسپاسم است. برای این چای کافیست برگ نعنا و آب جوش را باهم ترکیب کنید.
- جوانه کلم بروکلی : مصرف روزانه جوانه کلم بروکلی که حاوی ماده ای به نام سولفورافان است باعث کاهش عفونت و التهاب معده میشود.
- انواع چای های سبز و بابونه : این چایی ها خواص تسکین دهنده ، ضد التهابی و ضد باکتریایی دارند و فقط کافی است با مقداری آب جوش ترکیب شوند.
- هیدراته نگه داشتن بدن : مهمترین عامل در هر بیماری گوارشی مصرف آب است. مایعات و دمنوش های گیاهی می تواند برای هیدراته ماندن بدن مفید باشد.
عوارض میکروب معده
اگر به این باکتری و عفونت مبتلا باشید و در اولین فرصت با مشاهده نشانه ها به پزشک مراجعه نکنید تا فرایند درمان را شروع کند این بیماری پیشرفته کرده و عوارض بیشتری را برای شما ایجاد میکند. عوارض میکروب معده به شرح زیر است :
- زخم معده در دستگاه گوارش فوقانی
- خونریزی شدید در معده
- التهاب پوشش معده و عفونت
- ایجاد سوراخ در دیواره معده
- انسداد و جلوگیری از خروج غذا
- سرطان معده
پیشگیری از ایجاد میکروب معده
پزشکان علت دقیق وجود این باکتری و فرایند رشد آن را نمیدانند ولی اگر فکر میکنید در معرض ابتلا به این بیماری هستید روش هایی وجود دارد که میتوانید بدن خود را در برابر ابتلا به میکروب معده یا هلیکوباکتری قوی و محافظت کنید . روش های پیشگیری از ایجاد این بیماری عبارتند از :
- داشتن یک رژیم غذایی سالم
- شستشوی صحیح دستها با مواد شوینده و آب تمیز مخصوصا قبل و بعد از غذا
- مصرف غذاهای تمیز و کامل پخته شده
- مصرف آب های آشامیدنی تمیز
عوامل تشدید کننده هلیکوباکتری
افراد اغلب در کودکی یا سن بالا به این بیماری مبتلا میشوند اما عواملی هم وجود دارد که خطر ابتلا به میکروب معده یا هلیکوباکتری را در افراد افزایش میدهد. این عوامل به صورت زیر است :
- زندگی در خانه و شرایط شلوغ
- زندگی بدون منبع آب قابل اعتماد تمیز
- زندگی در یک کشور در حال توسعه
- زندگی در یک مکان غیر بهداشتی
- ارتباط یا زندگی با فرد مبتلا به عفونت هلیکوباکتری