ایسکمی روده شامل شرایط مختلفی است که در اثر قطع و یا کاهش جریان خون رسانی به روده به علت انسداد رگ خونی و شریان ها ایجاد می شود. ایسکمی روده می‌تواند بر روده کوچک، روده بزرگ یا هر دو تأثیر بگذارد.
این عارضه یک بیماری جدی و مهلک است که می تواند باعث درد شدید شود و عملکرد طبیعی روده را دشوار کند. در موارد شدید، قطع جریان خونرسانی به روده می‌تواند به بافت روده آسیب برساند و خطر مرگ را درپی دارد. ایسکمی روده قابل درمان است ولی باید سریعاً مورد معالجه قرار گیرد.
علائم ایسکمی روده
علائم و نشانه‌های این بیماری روده می توانند به طور ناگهانی (حاد) یا به تدریج (مزمن) ایجاد شوند. علائم و نشانه ها در افراد مختلف متفاوت است. اما برخی از علائم شناخته شده، وجود دارد که نشان دهنده ایسکمی روده است.
علائم و نشانه های ایسکمی حاد روده معمولاً شامل موارد زیر است:
- درد ناگهانی شکم که ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد
- نیاز فوری به دفع
- حرکات مکرر و اجباری روده
- حساسیت و درد شکم
- خون در مدفوع
علائم و نشانه های ایسکمی مزمن روده می تواند شامل موارد زیر باشد:
- گرفتگی شکم یا احساس پر بودن آن ، معمولاً در طی ۳۰ دقیقه پس از خوردن غذا
- درد شکمی که در طی هفته ها یا ماه ها به تدریج تشدید می شود.
- ترس از خوردن غذا
- کاهش وزن ناخواسته
- اسهال
- حالت تهوع
- نفخ
دلایل ایجاد ایسکمی
این عارضه هنگامی رخ می‌دهد که جریان خون در شریان های اصلی روده متوقف می‌شود. این بیماری دلایل بالقوه زیادی از جمله انسداد در شریان ناشی از لخته شدن خون یا باریک شدن شریان به دلیل ایجاد رسوبات، مانند کلسترول دارد. همچنین ممکن است انسداد در رگ ها ایجاد شود، اما این مورد کمتر دیده می شود. ایسکمی روده به موارد زیر تقسیم می شود:
ایسکمی کولون (کولیت ایسکمیک)
این نوع ایسکمی روده، که شایع ترین نوع آن است، هنگام کند شدن جریان خون رسانی به روده بزرگ رخ می دهد. علت کاهش جریان خون به روده بزرگ همیشه مشخص نیست، اما برخی از شرایط می‌تواند افراد را نسبت به ایسکمی روده بزرگ آسیب پذیرتر کند. این شرایط عبارتند از :
- افت فشار خون همراه با نارسایی قلبی، جراحی، تروما یا شوک
- لخته شدن خون در شریان تامین کننده روده بزرگ
- پیچش روده (ولولوس) یا به دام انداختن محتویات روده در فتق
- بزرگ شدن بیش از حد روده ناشی از انسداد آن به علت بافت اسکار یا تومور
- سایر اختلالات پزشکی که بر روی خون شما تأثیر می گذارد مانند التهاب رگ های خونی (واسکولیت) ، لوپوس یا آنمی سلول داسی شکل
- داروهایی که عروق خونی را منقبض می کنند، مثل داروهای بیماری های قلبی و میگرن
- داروهای هورمونی مانند قرص های ضد بارداری
- مصرف کوکائین یا متامفتامین
- ورزش شدید، مانند دویدن در مسافت طولانی
ایسکمی حاد مزانتر
این نوع ایسکمی روده معمولاً بر روده کوچک تأثیر می گذارد و یک شروع ناگهانی دارد. علل این نوع بیماری عبارت است از :
- لخته خونی (آمبولی) که از قلب خارج شده و از طریق گردش جریان خون شریان را مسدود می کند، معمولاً شریان مزانتری، خون غنی از اکسیژن را به روده وارد می کند. این مورد شایع ترین علت ایسکمی حاد مزانتر است و می تواند با نارسایی احتقانی قلب، ضربان قلب نامنظم (آریتمی) یا حمله قلبی ایجاد شود.
- انسدادی که در یکی از شریانهای اصلی روده ایجاد می شود و جریان خون را کند یا متوقف می کند، اغلب در اثر ایجاد رسوبات چربی (آترواسکلروز) بر روی دیواره شریان ها ایجاد می شود. این نوع از ایسکمی ناگهانی در افراد مبتلا به ایسکمی مزمن روده رخ می‌دهد.
- انسداد جریان خون ناشی از فشار خون پایین به دلیل شوک، نارسایی قلبی، داروهای خاص یا نارسایی مزمن کلیه. این نوع ایسکمی در افراد مبتلا به بیماری‌های خاص اتفاق می افتد. این نوع از ایسکمی حاد، غیروکلوستی نیز نامیده می شود، زیرا انسداد در شریان ایجاد نمی شود.
ایسکمی مزانتریک مزمن
ایسکمی مزانتری مزمن، که به عنوان آنژین روده نیز شناخته می شود، از ایجاد رسوبات چربی در دیواره شریان (آترواسکلروز) ناشی می شود. روند بیماری بطور کلی تدریجی است و ممکن است تا حداقل انسداد دو یا سه شریان اصلی نیاز به درمان نداشته باشید. یکی از عوارض خطرناک نوع مزانتری مزمن ایجاد لخته خون در شریان بیمار است و باعث می شود جریان خون به طور ناگهانی مسدود شود (ایسکمی حاد مزانتر). این عارضه زمانی رخ می‌دهد که خون نمی‌تواند از روده خارج شود. هنگامی که ورید مسدود شود، خون در روده جمع می شود و باعث تورم و خونریزی می شود. به این بیماری ترومبوز وریدی مزانتر گفته می شود و ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:
- التهاب حاد یا مزمن لوزالمعده (پانکراس)
- عفونت شکمی
- سرطان دستگاه گوارش
- بیماری های روده مانند کولیت اولسراتیو ، بیماری کرون یا دیورتیکولیت
- اختلالاتی که خون شما را مستعد لخته شدن می کند ، مانند اختلال لخته شدن ارثی، مصرف داروهایی مانند استروژن که می توانند خطر لخته شدن را افزایش دهند.
- آسیب های شکمی
عوامل خطر
عواملی که ممکن است خطر این بیماری را افزایش دهند عبارتند از:
- ذخایر چربی در شریانهای (آترواسکلروز)، آترواسکلروز موجب کاهش جریان خون رسانی به قلب، پاها و یا مغز شما می شود و این امر خطر ایسکمی روده را افزایش می دهد.
- سن، افراد بالای ۵۰ سال شانس بیشتری برای ابتلا به این بیماری را دارند.
- سیگار کشیدن، سیگار و سایر انواع دخانیات دودی خطر ابتلا به ایسکمی روده را افزایش می دهد.
- بیماری انسداد مزمن ریوی، آمفیزم و سایر بیماری‌های مرتبط با استعمال دخانیات خطر ابتلا به ایسکمی روده را افزایش می دهد.
- مشکلات قلبی، اگر دچار نارسایی احتقانی قلب یا ضربان قلب نامنظم مانند فیبریلاسیون دهلیزی هستید، خطر ایسکمی روده افزایش می یابد.
- داروها، مصرف برخی از داروهای خاص ممکن است خطر ابتلا به ایسکمی روده را افزایش دهد. به عنوان مثال مصرف قرص های ضد بارداری، داروهایی که باعث انبساط یا انقباض عروق خونی شما می شوند ، مانند داروهای خاص آلرژی و داروهای میگرنی.
- مشکلات مربوط به لخته شدن خون، بیماری ها و شرایطی که خطر لخته شدن خون را افزایش می دهد ممکن است خطر ایسکمی روده را افزایش دهد. مثال کم خونی سلول داسی و جهش فاکتور V لیدن.
- مصرف مواد مخدر، مصرف کوکائین و متامفتامین با ایسکمی روده مرتبط است.
عوارض
عوارض ایسکمی روده می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مرگ بافت روده، اگر جریان خون به روده شما کاملاً و به طور ناگهانی مسدود شود ، بافت روده می تواند بمیرد (گانگرن).
- سوراخ شدن دیواره روده ها، این مشکل منجر به نشت محتویات روده به حفره شکمی می شود و باعث ایجاد عفونت جدی (پریتونیت) می شود.
- زخم یا باریک شدن روده بزرگ، گاهی اوقات روده ها می توانند بعد از ایسکمی بهبود یابند، اما روند بهبودی، موجب تشکیل بافت اسکار می شود که روده را باریک یا مسدود می کند.
روش‌های تشخیص بیماری ایسکمی
اگر پزشک شما به ایسکمی روده مشکوک باشد، بر اساس علائم و نشانه ها ممکن است چندین آزمایش تشخیصی را توصیه نماید، این آزمایش ها عبارتند از:
- آزمایش خون : اگرچه هیچ نشانه خونی خاصی برای نشان دادن ایسکمی روده وجود ندارد، اما نتایج کلی آزمایش خون مثل افزایش تعداد گلبول های سفید ممکن است ایسکمی روده را نشان دهد.
- تست‌های تصویربرداری : آزمایشات تصویربرداری ممکن است به پزشک کمک کند تا اندامهای داخلی شما را ببیند و دلایل دیگر علائم و نشانه های شما را نیز رد کند. آزمایشات تصویربرداری ممکن است شامل اشعه ایکس، سونوگرافی ، سی تی اسکن و MRI باشد.
- بررسی دستگاه گوارش : این روش شامل قرار دادن یک لوله منعطف دوربین دار در دهان یا روده می باشد تا از این طریق دستگاه گوارش داخلی را مشاهده نماید. اگر این لوله در دهان قرار داده شود آندوسکوپی صورت گرفته و اگر لوله از مقعد وارد کولونوسکوپی صورت می گیرد.
- آنژیوگرافی : این روش درمانی شامل تزریق رنگ به سرخرگ های بدن است تا از این طریق بتوان گردش خون را مشاهده نمود. آنژیوگرافی همچنین به پزشک اجازه می دهد، تا با تزریق دارو یا استفاده از ابزارهای ویژه شریان ها را بزرگ کرده و یا شریان مسدود شده را درمان کند.
- جراحی اکتشافی : در بعضی موارد برای یافتن و برداشتن بافت آسیب دیده ممکن است به جراحی اکتشافی نیاز داشته باشید. باز کردن شکم در طی یک روش امکان تشخیص و درمان را فراهم می آورد.